İletişim Sorunları

‘Halen arkadaş olabiliriz

yine de

sevgili olabiliriz’

Wolf Alice

Önsöz

Sağlık hizmetlerinde iletişim sorunlarının en çok yaşandığı birimlerden birisi de verilen hizmetin doğası gereği acil servislerdir.
Ülkemizde iş yükü nedeniyle sağlık çalışanlarının fiziksel ve ruhsal olarak yorulduğu, yıldığı ve tükendiği sıklıkla gözlenmektedir. Bu da doğal olarak sağlık çalışanlarının iletişim performanslarını olumsuz etkilemektedir. Diğer yandan hasta ve hasta yakınlarının beklentilerinin var olan hizmet potansiyelini aşacak derecede yüksek ve gerçek dışı olması, duygu yönetiminde yetersiz ve başarısız olmaları var olan iletişim sorunlarını daha da zorlaştırmaktadır.
Fakat tüm bu olumsuz koşulların acil servislerde yaşanan iletişim sorunları konusunda hiçbir şey yapılamayacağı anlamına gelmemektedir.
Sağlık hizmetlerinde iletişim konusunda genel bilgi edinme yanında yaşanmış ya da kurgulanmış olgularda yaşanan ya da yaşanabilecek olan sorunların, sorunlarla ilgili neler yapıldığının ve çözümlerin acil servis çalışanları tarafından ele alınması gerekmektedir. Bu değerlendirmeler çalışılan ortamlarda ekip toplantılarında düzenli olarak yapılabileceği gibi sanal ortamlarda da yapılabilir.
Sanal ortamda bilgi paylaşımının ülkemizdeki en güzel örneklerinden birisi de Dr. Çağdaş Can tarafından oluşturulan aciltıp.com sitesidir. Dr. Çağdaş Can ‘Acilde İletişim Sorunları’ başlıklı doyasında çeşitli olgu örnekleri ile yaşanan ve yaşanabilecek olgularda neler yapılabileceği ile ilgili öneriler getirmektedir. Ayrıca bu dosya acillerde yaşanan sorunlar üzerinde düşünülmesine ve çözüm arayışı içine girilmesine katkı sağlayacak olması nedeniyle de çok değerlidir.
Dr. Çağdaş Can’ı hazırladığı ‘Acilde İletişim Sorunları’ dosyası ve çok beğendiğim aciltıp.com sitesi için kutluyorum.

Prof. Dr. Erol Özmen
Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Not: @aciltıp.com Prof. Dr. Erol Özmen’e önsözü için teşekkür ediyor

Kırmızı yanlışı, mavi doğru iletişimi vurgulamakta

Gebe veya gebe idi, kan B-HCG düzeyi giderek azalmakta, vajinal kanaması sızıntı şeklinde devam etmekte. Aile dışarıda bekliyor, sonuç belli ama eylemler karar halesi içinde eriyor. Hastayı kenarı çekiyorsun, kontrollerini aksatmadın değil mi diyorsun. Hastanın ağlama şiddeti giderek artıyor, acil servisi gözyaşları basıyor, sedyeler kendiliğinden hareket etmeye başlıyor. Doğru iletişim, zor bir durum, sizi bir süre yalnız bırakıyorum olmalıydı.
Bu hasta ise HIV (+), yeni doğum yaptı, emzirmek istiyor. Sen hastaya yaklaşıyorsun ve bu hastanede süt içmek/içirmek yasak, bilmiyor musun diyorsun. Hem sen AIDS’sin, çocuğa bulaştırmak istiyorsun herhalde diyorsun. Annenin gözleri giderek büyüyor, seni yutuyor, göz deniz olmuş gözler içindesin, beyazlığın içinde süzülmeye başlıyorsun. Sizi bilgilendirmeme izin verin deseydin böyle kaybolmazdın.
İleus kliniği, batın şiş, sürekli ama sürekli kusuyor. Doktora başvurmak kaçınılmaz oldu. O gün de sen nöbetçisin. Serum potasyum normal aralıkta olunca tomografi çekiyorsun, kitle ile karşılaştın. Metastatik lezyonlar her yerde. Onun yanına gidiyorsun, sende kanser var, biliyor muydun bunu diyorsun, zaman duruyor, akreple yelkovan içinde kalıyorsun çünkü hastanın hastalığı bilme hakkını hatırlıyorsun. Hastanın özgeçmişine bakmadın, majör depresyon öyküsünü görmedin. Şimdi işler değişti. Eksen kayması anksiyeteyi tutamayabilir, taşan sinir kendine zarar vermeye dönüşebilir. İşte bu durumda ilk bilgi yakınlarına verilmeliydi.
Konversiyon, hem de nasıl. Konversiyon konversiyon olalı böyle renkli, gürültülü tablo görmedi. İntravenöz salin yapıyorsun, yakınmalar bulutların uzattığı kancalara takılıp gidiyor, sessizlik asıl ses oluyor. Hasta yakını merak ediyor, hastasına ne yapıldığını bilmek istiyor. Sen, plasebo tıbbın en eski tedavisidir diyorsun, yakını anlamış gibi yapıp kantine tost yemeye gidiyor. Aslında damara su zerk ettiğini söylemeliydin, hasta ve hasta yakını bilmeliydi, belki anlarlardı, sorunun kendi iç dünyalarından kaynaklandığını.
Altıncı nöbeti, epileptik yaşıyor bu hafta. Arabada, evde, işte, sedirde, her yerde nöbet geçiriyor. Ne enfeksiyonu var, ne de kafa içi basınç artışı. İlk akla geleni unuttun, ilaç düzeyini atladın. Kullanmıyor, önemsemiyor, istemiyor. Sürekli nöbet geçiriyorsun ve sorumlusu sensin diye sesleniyorsun hastaya, hasta ne yapacağını şaşırıyor, spot ışıklarını arıyor, başka yöne çevirmek istiyor. Her gün ilaç kullanmak zor olmalı demeliydin, neden öyle demedin.

…demek ki, her şeyden önce suçlunun duygularını ifade etmesine izin verilmelidir. Çünkü bu aşamada ona yapılacak hiçbir uyarı veya hatırlatma yarar getirmeyecektir. Ne zaman ki duygusal tepkileri azalmaya başlar, işte o zaman suçunu kabul etmeye hazır hale gelmiş demektir. Artık o, kendisine yapılacak uyarı ve suçlamalar bakımından kazanılmış haldedir.

Marks K

Anksiyöz, göğsü ağrıyor, terliyor, üniversite hastanesine başvuruyor, karşısına intörn çıkıyor, gayet güzel öyküsü alınıyor, EKG’si çekiliyor, hasta bir dakika, siz doktor değilsiniz, bana bakmayınız, hata yapabilirsiniz diyor, sen, burası üniversite hastanesi, burada ilk bakıyı intörn yapar dedin bile, hasta sinirleniyor, ayağa kalkıyor, sana doğru koşmaya başlıyor, sen de ona doğru koşuyorsun, birbirinize öyle güzel koşuyorsunuz ki tribünler oluşuyor, taraftarlar toplanıyor veya ben intörn D, sizinle ilgileneceğim, sonrasında sizi kıdemlim ile tekrar değerlendireceğiz diyebilirdin. Hastanın doktor seçme hakkı var, stajer doktorun uzman gözetimi altında çalışma hakkı olduğu gibi.
Otuz beş yaş senkop, bu sefer fena bayıldı, kendinden geçmekle kalmadı, ayakkabı rafını kırdı, çocuk arabasını parçaladı, diş fırçasını böldü, kristal gemiyi denize fırlattı. Sen, allah allah neden böyle oldu, elektrokardiyografi, beyin tomografisi, parmak ucu şeker normal derken o anda öğreniyorsun. Dinsel nedenlerle et yemiyor, hayvansal gıdalardan kaçıyor. Sen, inançlarınız sağlığınızı bozuyorsa dininiz sorgulanmalı diyorsun, o da hep aynı laflar, hep aynı ama diyor, şöyle demeliydin. Et yemeden de demir depolarınızı doldurabilirsiniz, hastaya rağmen değil, hastayla birlikte.
Dokuz yaşında çocuk, ağlıyor, annesinin elinde mendil, o da ağlıyor, çocuğun vücudunda çeşitli yaş grubunda morluklar var, bazıları iyileşmiş, bazıları tazeliğini koruyor, ortamda kimse birbiri ile göz teması kurmuyor, sadece kuşlar, evet kuşlar, elektrik tellerine konmuşlar, yukarıdan sizi izliyorlar, kamera kuşun gözüne yaklaşıyor, odanın yansıması kanatlının merceğinde birikiyor. Hemen polisi çağırdın, şüphelerin üstüne benzin döktün, ortalık alev alev, herkes gerildi. Anne ve çocuktan ayrı ayrı öykü alabilirdin, yapmadın, diğerlerinin etkisini katladın.
Elli yaşında alkolik, öyle zarar verdi ki kendine kimse veremezdi böylesine, elleri cebinde gezseydi daha iyiydi, keşke android olsaydı, eylemleri evde programlanır güzellik içinde yaşardı. Yangın varsa hırsızlık vardır. Eşi ona fiziksel ve psikolojik şiddet uyguluyor. Sen, neden sana böyle davranıyor, sürekli alkol aldığın için olabilir mi, seni değersiz görüyor herhalde, bu kadar içersen sonuçlarına katlanmalısın diyorsun. Vay canına, bütün bunları unutalım ve baştan yazalım, şöyle ki. Evde kendini güvende hissediyor musun dedin, güvenin doğru iletişimin mayası olduğunu bildin.
Onun kronik bel ağrısı var, doktorunu sana şikayet ediyor, şikayetleri Titanik gibi, bir türlü batıp gitmiyor, sen dinliyorsun, görenler anlattı, onayladığını gösteren ifadeler takınıyormuşsun, gözlerin sağ sola dönüyor, boynun iki büklüm olup dudakların kıvrılıyormuş, ben de sevmem o doktoru diyorsun, hasta şimdi kendinden geçti, küfüre varan laflar etmeye başladı meslektaşına, yakınmalarınızı doktorunuza bildireceğim demeliydin, o kadar, nötr köprü olmalıydın, yaptığın gibi değil, sorunun parçası olmak en kötüsü.
Üçler Meclisi
& Charland, Louis C. Decision-Making Capacity. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2014 Edition).
% Council on Ethical and Judicial Affairs. Code of Medical Ethics. Current Opinions with Annotations. Chicago, III: American Medical Association; 1997:77.
! Matsumoto T. Bloodborne. Official Artworks. Sony Entertainment. 2017