Acil
‘Evin çevresini ölçüyorum’
Cheng Ho
- Vasküler felaketler: Abdominal aort anevrizması/diseksiyonu/rüptürü türlü türlü klinikler ile karşımıza çıkabilir. Renal kolik, serebrovasküler olay, anjina pektoris, GİS kanama, retroperitoneal hemoraji, nöropati bazıları. Özellikle aorta enterik fistüller aort cerrahisi geçiren kişilerde görülen GİS kanamalarının nedeni olabilir. Stanford/DeBakey sınıflamaları cerrah ile konuşurken anlaşılır olmanızı sağlayacak. İnme kliniği olan hastalarda neden PA akciğer grafisi çekilmesi gerekli sorusuna yanıt olarak vasküler felaketlerden (aort anevrizması/diseksiyonu/rüptüründen) bahsedebilirsiniz. Horner sendromlu (pitoz-miyoz-anhidroz) ve SVO bulgusu akla yine bu hastalığı getirmeli.
- Gebe vitalleri yanıltır: Gebeler sol lateral dekübit pozisyonunda yatar. Diyelim ki böyle olmadı, uterusun aortakaval kompresyonu perfüzyonu bozar, vitaller oynar. Kan kaybı annelerinin hipotansiyon bulguları geç oluşur, ektopik gebelik rüptürü normal vital yanıt ile karşılanabilir, vitaller oynamaz.
- Açık diz kırıklarından eklem içi sıvı esirgenir: Diz fena acır. İntra-artiküler su yükleme testi yapmazsan açık kapsül yaraları kaçar. Orta kıdem 20-22G iğneyi patellanın orta altından ittirir, 30 ml sıvı şırınga eder, bakın bakın diğer taraftan sıvı kaçmaya başladı bile. Metilen mavisi kullansaydı girişimi daha renkli olurdu.
- Eskaratomi yapmam deme de yap: Doppler yaptın, kan alamadın. Yanık hastan acilen basınç düşürmeni istiyor. Ağrı, solukluk, parestezi ve nabızsızlık sinyalleri veriyor. Bunlar son dönem bulguları, iş işten geçti artık. Asıl olan kompartman basıncının >50 mmHg olması. Ekstremite ile bitmez, göğüs, abdomen, boyun da kompartmandan nasibini alır, hastanın adı Bay/Bayan Kompartman olur. Erken eskaratomi hayat kurtarır.
- Uyanık hastada endotrakeal entübasyon mu: Acile gelen herkesi uyutma. Zor havayolları için canlı canlı entübasyon gerekir. Şöyle ki. Fiberoptik nazal entübasyon. Burundan girişler gakkhg refleksini uyarmaz, veya az miktarda reaksiyon görülür, yolun açık olur.
- Yatakbaşı EKO bilmem ben: Sen bilme ama bilirsen neler olur dinle. Nabızsız elektriksel aktivite görülür, hipovolemi tanılanır, yoğun pulmoner emboli saptanır, pnömotoraks ve kardiyojenik şok ifadelenir. Orta kıdem bilir.
- Normal oksijen satürasyonuna aldanmak: Orta kıdemimiz sayıları sevmeli, yanılmak için değil ama. İnce ince der ki ‘soba zehirlenmesi olan hastanın satürasyonu düşük olur, hastanın satürasyonu normal ise doğru ventile ediliyordur, methemoglobinemide satürasyon düşer’. Kıdemi düşer ortası kalır.
- Entübe hasta hipoksik ise:
M: Göğüs kafesi hareketleri (movement-hiperekspansiyon)
A: Arteriyel satürasyon (kan gazı)
S: Deri rengi (skin color-satürasyon her zaman doğru oksijenizasyonu göstermiyor)
H: Hemodinamik stabilite
Makineler Aniden Sessiz Hayaletlere dönüştü
- Kurşun adres sormaz dedi ve bildi. Saç, aksilla, kasık, kalça, yağ katlantıları, ağız, kulak ve burun kurşunu saklar, adli rapor boş kalır. Boyunluk, tansiyon manşonu, EKG elektrotları yarayı saklar, adliye sana bakar.
- Travma hastasının nörolojik muayenesi yarım yapılır: Travma hastası dilate pupiller ile gelir, hipoksiye ikincil denilir geçilir. Alkollü hastanın bilinci çakır olur, glaskow değeri promiline bağlanır. Epilepsi hastası postiktal acile taşınır, yerli yersiz diazem yapılır, bilinci bulanık kalır, tüm bunların sorumlusu post travmatik subaraknoid kanaması değil de diazemi olur. Batına kurşun sıkılır, hasta koştura koştura laparatomiye alınır. Ameliyat sonrası hastanın bacakları oynamaz, kurşun spinal kanal içinde dinleniyordur. Orta kıdem burada yanılır.
- Şiddet içeren hareketleri anlamayabilir: İleri yaş, pediatrik yaş, motor ve zihinsel engelli her yaş şiddetin hedefi olmaya açık yaşar. Bu hastaların travma muayeneleri hasta yakınları yanlarında iken yapılmamalı, polis telsizin sesini sonuna kadar açarak acilde dolaşmalıdır.
- TOST (travma odaklı sonografik tahmin) yap ama güzel olsun: Probu sadece yatay tutarsın, dikey tanıları kaçırırsın. Batın içi kan pıhtılaşır, yumuşak dokuya benzer, sen de yumuşak doku dersin. İstenmeyen sıvın azdır (<619 mL), göremezsin. Retroperiton akvaryumdur, ultrasonun yalan söyler. Travma hastasının hematürisi olur, alt kaburgaları kırılır, lomber ve pelvik kırıklar oluşur, TOST’un yarı yolda kalır. Tomografi isteseydin keşke.
- Artefakt mı: Arteriyel/pulse oksimetri dalga şekillerinin normal saptanması EKG’deki ritim bozukluğunun artefakt olması yönünde şüphe oluşturmalı, örneğin; titreyen hastadaki flutter benzeri görsellerin yanlış yorumlanmaması için.
- REBOA bilinci, açılımı aortanın resüsitatif endovasküler balon oklüzyonu. Komprese edilemeyen travmatik hemoraji durumlarında resüsitatif torakotomiye alternatif kurtarıcı yaklaşımlardan. Henüz yeterli çalışması olmamakla birlikte umut vadeden sonuçlar raporlandı. Özellikle askeri tıp/hastane öncesi alanda kullanılıyor.
Hata
Vincent J. Markovchick, et al. Emergency Medicine Secrets. Fifth Edition. Elsevier
DOI: 10.1155/2015/829756
doi.org/10.1186/s13063-022-06346-1
doi: 10.1155/2012/416862
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa
