Çiyan Isırığı   (Centipede)

Çok bacaklılar. Çıyan ile kırkayak en bilinenleridir. 

Çiyan

Zehirli olsa da çoğu insan derisini delemez, Kırk ayak ile karşılaştırıldığında hızlı hareket eden çıyan  oldukça utangaçtır iri boyları ezildiğinde ya da tutulduğunda ısırabilir.  

Kırkayak

kırkayak, yavaş hareket eder, uzun segmentli vücuda sahip bir sürüngendir. Sayıları 36 dan 400 e kadar olan bacaklara sahiptir.  
Kırkayaklar (Diplopoda), yavaş hareket eden, uzun segmentli vücuda sahiptir.Çıyanlarla aynı sınıfta ele alınırlar. Her segmentte ikişer çift bacak bulunur ve bacak sayısı çıyanlarınkinden daha fazladır. Vücutları da çıyanlara göre daha sert ve silindiriktir. 
Kırkayakta her boğumda iki çift bacak varken, Çiyanın her boğumunda bir çift bacak bulunması ile birbirlerinden ayrılabilir. Kırkayaklar insanları sokmaz ya da ısırmaz. Genellikle boş zemin konutlarda görülür rahatsız olunca terk ederler. 

Klinik

Küçük çocuklar ve bilinen böcek alerjisi olanlarda şiddetli belirtilerle karşılaştırıla bilmesine rağmen kırkayak, bir insanın ölümüne neden olduğuna dair hiçbir belge yoktur.

Çıyanlar büyük türler daha küçük türlere göre daha fazla ısırık yerinde ağrı oluştururlar.

Yara yerinde  renk değişikliği, uyuşma ve nekroz eşlik edebilir.

Çiyan ve Kırkayak Isırığı Tedavi

• Buz uygulama veya sıcak suya daldırma rahatlatıcı olabilir.
• Ağrı kesici tedavi:  Sistemik analjezikler ile tedavi edilebildiği gibi lokal anestezik enjekte edilerek veya sinir blokajı iletedavi edilebilir.
• Tetanoz proflaksisi yapılmalıdır.
• Profilaktik antibiyotik gerekli değildir.
• Antihistaminler önemli kaşıntısı olan hastalar için  kullanılabilir.
• Mannitol gibi ozmotik diüretikler kompartman sendromunda fasyotomisi ihtiyacını ortadan kaldırabilir .

Hastalar sistemik toksisite kanıtı için yaklaşık 4 saat süre ile takip edilmelidir.

Eklemlerde şişme ve kompartman sendromu açısından takip edilmelidir.

Kaynaklar

1. Norris RL. Centipede envenomations. In:  Adler JN,  Brenner B,  Droner S, et al. editor. eMedicine: Emergency Medicine. Boston, MA: Boston eMedicine Corporation; 1999;
2. Menez A, Zimmerman K, Zimmerman S, Heatwole H. Venom apparatus and toxicity of the centipede Ethostigmus rupides(Chilopod, Scolopendridae). J Morphol. 1990;206:303–312
3. Logan JL, Ogden DA. Rhabdomyolysis and acute renal failure following the bite of the giant desert centipede Scolopendra heros. West J Med. 1985;142:549–550
4. Orange P. Incidents of predation on reptiles by invertebrates. Herpetofauna. 1989;19:31–32
5. Welsh JH, Batty CS. 5-Hydroxytryptamine content of some arthropod venoms and venom containing parts. Toxicon.1963;1:165
6. Gomes A, Datta A, Sarangi B, Kar PK, Lahiri SC. Occurrence of histamine and histamine release by centipede venom. Indian J Med Res. 1982;76:888
7. Gomes A, Datta A, Sarangi B, Kar PK, Lahiri SC. Pharmacodynamics of venom of the centipede Scolopendra subspinipes dehaani Brandt. Indian J Exp Biol. 1982;20:615–618
8. Mumcuoglu KY, Leibovici V. Centipede (Scolopendra) bite: a case report. Isr J Med Sci. 1989;25:47–49