Denizanası (Jellyfish) zehirlenmesi tehlikeli midir?

Denizanasının çeşitli türleri dokungaçlarında zehir taşırlar. Bu dokunaçları kurbanlarına saplayarak etki oluştururlar. Bu durum denizanası sokması olarak nitelendirilir.Denizanaları ölü olsa bile, zehirlenmeye yol açabilirler.
Deniz analarının pek çok türleri vardır. Özellikle yaşadıkları bölgelere ve okyanuslara göre boyları, renkleri ve zehir içerikleri de değişmektedir.

Türkiye’de görülen bazı deniz anası türleri:

Cassiopea, Rhopilema Phyllorhiza, Drymonema, Aurelia, Pelagia, Chrysaora, Cotylorhiza,  Rhizostoma

En zehirli denizanası türleri

• Kutu denizanası (Chironex fleckeri),
• Irukandji denizanası (Carukia barnesi),
• Mavi kutu denizanası (Fizelyalı Denizanası, Portekiz savaş gemisi)  (Physalia physalis),
• Aslan yeleli deniz anası (Cyanea capillata),
• Deniz Isırganı (Chrysaora),

Denizanası nasıl sokar?  Denizanalarının dokunaçlarda nematosist adı verilen küçücük, içi zehir dolu mızraklar bulunuyor. Bu dikenli mızraklar denizanasına temas sonrası kurbanlarına güçlü bir zehir enjekte eder.
Denizanası sokmalarında, hafif vakalarda, akut cilt reaksiyonu, ani sokulma acısı veya temas yerinde kızarıklık görülür. Bu lezyonlar genellikle birkaç gün ile birkaç hafta arası bir sürede kendiliğinden iyileşir. Nadir de olsa sonrasında hiperpigmentasyona rastlanabilir. Zehirli deniz anaları ile temas sonucu sistemik belirtiler de verebilen, orta ve ciddi şiddette zehirlenmeye neden olabilir. Sistemik belirtiler, hemen temasın ardından veya saatler sonra ortaya çıkabilir.

irukandji Sendromu Nedir?

Carukia barnesi ve Chironex fleckeri türü denizanaları, irukandji Sendromu olarak bilinen ağır sistemik zehirlenmelere yol açarlar. Ancak çoğunlukla sadece küçük lokal etkilerle sonuçlanır. Mavi kutu denizanası sokmaları sonrası ağır alerjik reaksiyona sebep olması yanında ölümle sonuçlanan vakalar vardır.

Irukandji sendromunun özellikleri;

• Tolere edilebilen hafif, orta şidette ağrı,
• Temastan yaklaşık 30 dakika sonra ciddi sırt, abdominal ağrı ve kramp, bulantı, kusma, aşırı terleme, terleme, baş ağrısı, huzursuzluk, ajitasyon, taşikardi  ve hipertansiyon.
• Ciddi toksisitede pulmoner ödem, kalp yetmezli kalp yetmezliği yapabilir.
• Sistemik reaksiyon belirgin olabilmesine rağmen temas bölgesi görülemeyebilir.

Denizanası Yaralanmalarının Tedavisi

Denizanası teması sonucu oluşan yaralanmaların tedavisinde  yaralanma yerinde kalmış olan nemotosistlerin etkisiz hâle getirilmesini, zehrin yarattığı etkinin mümkün olduğunca kaldırılmasını ve semptomatik tedaviyle birlikte ağrı dindirmeyi

içeren eylemleri barındırır. Gecikmiş reaksiyonlar ve zehirlenmenin devam eden etkileri akılda tutularak, sistemik bulgu ve belirti veren hastalar, mutlaka, en az 8 saat süreyle gözlem altında tutulmalıdır.

Denizanası nemotosistleri nasıl etkisiz etkisiz hale getirilir?

Nemositlerin inaktive edilmesi için en çok önerilen iki yöntem; sirke veya %4-6’lık asetik asit solüsyonudur. En az 30 saniye dokunaçların üzerine dökülür.Physalia (fizalyalı denizanası) dışında önerilmemektedir.

20 dakika sıcak su (42-45 ° C) uygulama

Carukia barnesi ve Physalia türleri tarafından sokmalarının ağrıyı azaltmak için muhtemelen yararlıdır. Soğuksu tavsiye edilmemektedir(1)

• Metil alkol, etanol ve idrar kullanılmamalıdır.
• İzopropil alkol (%40-70); çoğu nemotosist için bir diğer seçenek gibi görünse de Chironex için önerilmez.
• Sodyum bikarbonat çözeltisinin (suda eritilmiş kabartma tuzu) Chrysaora ve Cyanea için etkin olduğu sanılmaktadır.
• Ticari olarak üretilen alüminyum sülfat içeren ürünler nematosist  inaktivasyonunda sirke veya deniz suyundan daha iyi olduğu gösterilmemiştir.

Denizanası dokunaçları nasıl çıkarılır?

Yaralanan bölge sirke ile yıkandıktan sonra eldivenle kolaylıkla dokunaçlar çıkarılır. Sirke mevcut değilse, forseps veya benzeri aletler tavsiye edilir.

Kutu denizanası (Chironex fleckeri) zehirlenmelerinde olduğu gibi, uzun süren ve şiddetli ağrı oluşturan vakalarda oral veya parenteral ağrı kesici uygulanmaktadır.
Ciddi Chironex zehirlenmelerinde tedavi, standart resusitasyon uygulamalarının yanı sıra, C.fleckeri türüne has, koyundan elde edilen antivenom uygulamasını da içerir (CSL LTD., Melbourne, Avustralya).  Antivenom İV olarak verilmeli ve yanıt alınmadığı durumda doz tekrarı yapılmalıdır.
Son yapılan çalışmalar, magnezyum kullanımının iyi sonuçlar verdiğini göstermektedir. Kardiyak arest gibi durumların söz konusu olduğu ağır Chironex zehirlenmelerinde magnezyum düşünülmelidir.
irukandji sendromunda gözlenen yaygın ciddi ağrıların dindirilmesinde, titre edilmiş IV opiyat analjezisi, sıklıkla büyük ve tekrarlı dozlarla gerekir. Aynı sendromda, ağrı ve hipertansiyon tedavisi için magnezyum bolus ve infüzyon olarak kullanılır.  Öte yandan hipermagnezemi durumları da rapor edilmiş olup, bu tedavi, bildirildiği kadar etkili değildir.  Bütün vakalar, acil servise gelişleriyle birlikte EKG çekilmeli, troponin testi uygulanmalıdır. Pulmoner ödem için, oksijen desteği, pozitif basınçlı oksijen ve inotroplar uygulanmalıdır.
.

Kaynaklar:

1. What Is the Most Effective Treatment for Relieving the Pain of a Jellyfish Sting? Annals of Emergency Medıcıne APRIL 2015
2. Little, M., et al. “Severe cardiac failure associated with presumed jellyfish sting. Irukandji syndrome?.” Anaesthesia and intensive care 31.6 (2003): 642.
3. Tamanaha, Reid H., and Allan K. Izumi. “Persistent cutaneous hypersensitivity reaction after a Hawaiian box jellyfish sting (Carybdea alata).” Journal of the American Academy of Dermatology 35.6 (1996): 991-993.