Tek dozu ile çocuklarda hayati tehlike yapabilecek ilaçlar

Büyüklerin kullandığı bazı ilaçların tek dozları bile çocuklar için öldürücü olabilir.

• Lomotil
• Trisiklik antidepresanlar
• Kalsiyum kanal blokerleri
• ß- blokör
• Sulfonilüreler
• Klonidin
• Salisilatlar
• Fenotiyazinler
• Opioidler

Çocuklarda ilaç alımına bağlı zehirlenmelerin büyük çoğunluğu 6 yaş öncesi grupta olmaktadır. Daha büyük yaştaki çocuklar ilaçların tehlikeli olduğunu anlayabilmektedirler. Ergenlik döneminde ise kendine zarar verme ve ilaçları kötüye kullanma nedeniyledir yüksek doz alımlar olmaktadır. Pediatrik dönemde yanlışlıkla alınan ilaçlar çok az veya hiç bulgu vermezler.

Lomotil

Lomotil opioid ve atropin karışımından oluşan antidiyaretik bir ajandır. Lomotilin fazla alımında bağlı iki farklı dönemde etkileri görülebilir.

1. Dönem de antikolinerjik zehirlenme belirtileri görülür;
2.  Dönem de ise uzun süreli alıma bağlı opioid zehirlenmesi belirtileri beklenir.

Lomotile bağlı zehirlenme düşünüldüğünde hastaların en az 24 saat izlenmesi gerekir.

Trisiklik antidepresanlar

Trisiklik antidepresanların letal dozu 15mg/kg dır. 1o kg çocuk için bir adet yetişkin amipriptilin tableti olan 150 mg (yurt dışı) letal dozdur. Trisiklik antidepresanların 5mg/kg doz aralığı güvenlidir. EKG de QRS süresinde uzama, trisiklik antidepresanların toksik alımına işaret eder.

Kalsiyum kanal blokerleri

Dihidropridin grubu kalsiyum kanal blokerlerinin(nifedipin) tek doz alımı bile çocuklar için hayati tehlike yaratmaktadır.
Kalsiyum kanal blokerleri alımına bağlı gelişen hipotansiyonda ilk  tedavi; % 10 kalsiyum klorid 0.1 to 0.2 mL/kg  veya 0.3 – 0.6 mL/kg of 10% kalsiyum glukonat bolus olarak verilebilir. Yeterli cevap sağlanana kadar 10-20 dk da bir tekrarlanabilir. Ancak ciddi zehirlenmelerde kalsiyumun tedavi edici etkisi yetersiz veya kısa sürelidir. Ayrıca kalsiyum küçük çaplı damarlarda skleroza sebep olabilir. Ciddi zehirlenmelerde kalsiyum tedavisi ile aynı zamanda vazopresör tedaviye de başlanmalıdır
Tedavi: Hiperinsülinemi/Normoglisemi hayvan deneylerinde etkili olduğu gösterilmiştir. insanlara ait vakalarda insülin/dekstroz verilmesi bir 5 aylık ve iki oyun çağı çocukta olumlu sonuç vermiştir. Önerilen insülin başlangıç dozu 1 U/kg  bolus idame; 1 U/kg/saat olarak semptomlara göre titre edilir. Dextroz normoglisemiyi koruyacak şekilde verilmelidir.

ß- blokör zehirlenmeleri; 

Propranololün toksik alımına bağlı şiddetli şiddetli hipoglisemi görülürken, bir iki ß- blokör tablet ile bu toksik etkilerin görülmesi beklenmez.

Sülfonilüre

Sülfonilüre grubu ilaç alan çocuklar 24 saat gözlenmelidir, alımdan 21 saat sonra bile hipoglisemi görüldüğü rapor edilmiştir. Glipizid tek doz alımı çocukların yanında erişkinlerde de hipoglisemi yapabilir. Kan şekeri monitorizasyonu mümkünse saatlik takip edilmelidir.
Sülfanilüre alımından sonra dekstroz ve dekstroz içerek sıvılar proflaktik olarak verilmesi, sülfanülüreye bağlı insülin salınımının arttırılmasına neden olacağı için önerilmez. Ancak geç dönemde hipoglisemiyi önlemek için dexroz verilebilir. Çocuklara şekerlemeler de verilebilir. Ancak yinede kan şekeri düşüklüğü saptanırsa normal hale getirmek için dextroz içeren sıvılar verilmelidir.
Sülfonilüre antidotu olarak oktreotit verilir. Sülfonilüreler pankreasın beta hücrelerinin yüzeyinde yer alan ATP-bağımlı K⁺kanallarına bağlanırlarak voltaj bağımlı kalsiyum kanallarını açarak insülin salınımına yolaçarlar. Oktreotit bu kanalı kapatarak insülin salınımını durdurur. Ancak oktreotidin asıl etkisi serum kan şekeri düzeyini yükseltmek değildir. Bu yüzden oktreotid verirken kan şekerini normalde tutmak için dextroz da verilmelidir.
Oktreotid dozu: Yetişkinlerde50-100mg 8-12 saatte bir subkutan olarak verilir. Pediatrik dozu ise 1mg/kg dan 6 saatte bir verilir.

Salisilat (Aspirin)

Yetişkin ve çocuklarda 150mg/kg toksik iken 300mg/kg üzerinde ciddi zehirlenme beklenir.

Fenotiyazinler (Klorpromazin)

Pediatrik yaşta alımlarda en tehlikeli ilaçlardandır. Klorpromazin fenotiyazin grubu antipsikotik bir ilaçlardan en sık rastlanılan toksik alımlardan sorumludur.
2 yaşında çocuklarda 280mg alımlar da fatal zehirlenmelere sebep olmaktadır. Fenotiyazin toksisitesi SSS depresyonu,hipotansiyon ve antikolinerjik belirtilerle kendini gösterir. Yine akut fenotiazin alımına bağlı fetal nöroleptik maling sendrom gelişen vakalar bildirilmiştir.
Antiemetik fenotazinler, prometazin, proklorperazin ile ilgili düşük dozlarda ciddi toksitite bildirilmemiştir.

Klorokin ve Hidroksiklorokin 

Bu ilaçların, kuinidin benzeri etkiler sergileyen ve kardiyak sodyum potasyum kanallarını önlediği düşünülmektedir ve QRS uzamasına, atriyoventriküler blok, ST ve T dalga depresyon, ve QTc uzamasına neden olur.
Hidroksiklorokinin, klorokinden daha güvenli olarak kabul edilmesine rağmen, her ikisi de kardiyotoksisite, solunum depresyonu, MSS depresyon ve nöbetler de dahil olmak üzere ciddi toksisiteye neden potansiyeline sahiptir.
QRS uzmasında diğer zehirlenmelerde verilen bikarbonat yerine etki mekanizması açıklanamasa da diazepam (2 mg/kg i.v.)  verilir.
Kaynaklar

1. McCarron MA, Challoner KR, Thompson GA: Diphenoxylate-atropine (Lomotil) overdose in children: an update (report of eight cases and review of the literature). Pediatrics 87:694-700, 1991.
2. Calello DP, Osterhoudt KC, Henretig FM, et al: Octreotide for pediatric sulfonylurea overdose: review of 5 cases. Clin Toxicol 43: 671, 2005.
3. Khine H, Weiss D, Graber N, et al: A cluster of children with seizures caused by camphor poisoning.Pediatrics 123:1269-1272, 2009.
4. Love JN, Smith JA, Simmons R: Are one or two dangerous? Phenothiazine exposure in toddlers. J Emerg Med 31:53-59, 2006.
5. Quadrani DA, Spiller HA, Widder P: Five-year retrospective evaluation of sulfonylurea ingestion in children. J Toxicol Clin Toxicol 34: 267-270, 1996.
6. Clemessy JL, Angel G, Borron SW, et al: Therapeutic trial of diazepam versus placebo in acute chloroquine intoxications of moderate gravity. Intensive Care Med 22:1400-1405, 1996.