Özet: Deniz yaşayanlarının insana etkileri kelimeler ile canlandı.
‘Önce kendime söz geçirmem gerek’
Sefa Kaplan, GELECEĞİ ELİNDEN ALINAN ADAM (OĞUZ ATAY)
Ekvator
Karalar denizler ayrılmayan parçalar. İnsan toprağı seçti ama su daha fazlaydı. Alışkanlıklarına kapıldı ve nemli tarafı unuttu. Hatırlanması gerekenler parlak ışık ister. İyi ki Pasifikte battı gemisi, sadece tuzlu su ile değil denizin sahipleri ile de boğuştu.
Mavi
– Gemim battı, fırtınalara alışık olan tüm mürettebat ile. Tek kurtulan olmak beni hiç rahatlatmadı. Gece gündüzü kovaladı, ışık oyunları oyaladı. Suyun içindeki kıpırtılar kendi anlamlarını buldu. Denizin canlıları beni istedi kaptanlar ve bunu herkes gördü.
D: Dört gün, evet yanlış duymadın tam dört gün oldu. Yalnızlık, susuzluk, korkular. Sınırlı erzak nereye kadar yaşatır ki.
Yazı: Yazı denize ait canlıların Avusturalya acilleri üzerindeki zararlarını bir bir sıralıyor, tüm su içi sabıkalılar gözler önüne seriliyor.
D: Belki kurtulanlar oldu ama bu yaratıklar suyun içinde dolananlar. Özellikle geceleri işin içinden çıkamıyorum. Kayığın altına sürünme sesleri geçmişin dağlarına çarpıyor.
Yazı: Denizanası, köpekbalığı ekibin önde gidenleri deniliyor. Irukandji sendromu sonucu ölenler kelimeler içine hapsoluyor. Baş ağrısı, kas ağrıları, göğüs ağrısı, kusma, hipertansiyon ve pulmoner ödem yelpazesini seviyor, ölüm istenmeyen oluyor.
D: Sonumun böyle olacağı belliydi, su testisi deniz yolunda kırıldı. Aile yadigarı bu kayboluşlar, babam, dedem ve diğerleri. İşte ben de ekleniyorum kayıp su diyarına.
Yazı: Çalışma geriye dönük taramaları ile oluşturuluyor, hastane izni sonrası etik kurul Avusturalya sokaklarında gezdiriliyor. Dört yıl dokuz ay sayfalarda yerini alırken kaybolmuş veriler sonraki nesillere ulaşıyor.
D: Neler mi gördüm, dinle o zaman. Vatoz, balık, köpekbalığı, yayınbalığı, yılanbalığı, denizanası, kerevit, yengeç, ahtapot, deniz kestanesi, mercan.
Yazı: Yirmi üç acil, 213 hasta ediyor. Deniz canlılarının insan üstündeki hakimiyetini anlatıyor. Yedi hasta, ne tarafından ısırıldığı saptanamayınca, çalışma dışı bırakılıyor.
D: Ama en genci benim. Eşim, çocuklarım, ailem, arkadaşlarım. Neler bırakıldı geride, yarım kalan duygular, istekler. Şimdi mi akla gelir kalp kırıklıkları, keşkeler.
Yazı: Erkekler denizden nasibini daha çok alanlar. Bir de genç ise kesin su mağduru. Yaz ayları ise yaralanmalarda başı çekiyor.
D: Elimin haline bak, kim sana denizanasını tut dedi. Kulağıma yaklaştırdığım deniz kabuğu ise ayrı bir hikaye. İçinden gelen sesler ile evin yolunu mu bulacaksın. Sol ayağım ise dünden beri uyuşuk, paralizan toksinli küçük canlılar suyun efendisi.
Yazı: Isırıklar, sistemik alerjiler, nörotoksik paralizan soslu zehirler, doku içinde yabancı cisim kalması ile sonuçlananlar, balık dikenleri, denizkestaneleri. Hepsi kanıtlarını bırakmayı seviyor, sistemik etkleri ise sonrasını takip ediyor.
D: Elim giderek şişiyor, keskin fırsatçılarla zarara uğratıldı. Nerede yunuslar peki, hani beni kurtarmak için geleceklerdi. Etrafta görünenler ise peşimdeki köpekbalıkları, ama daha bitmedim, gelin bakalım.
Yazı: Laserasyon, penetrasyon, anafilaksi, korneal abrazyon, yabancı cisim, enfeksiyon. Sadece iki hasta hastane duvarları gölgesinde takip ediliyor, diğer sayılanlar ise destek tedavi ile yaşama dönüyor.
D: Kayığa ulaşma sırasında çarptı bana. Ne darbesiydi bilmiyorum. Ama nefes almada güçlük çekmeme yetecek kadar ve giderek artıyor. Tansiyon pnömotoraks dedikleri mi bu, veya belki dalak yırtığımdan tatlı tatlı sızıyor kan batındaki en derin yere.
Yazı: Vatoz saldırısı fena etkiliyor. İçi boş organ perforasyonu, karaciğer yırtıkları, sönmüş akciğer ve kardiyak yaralanma. İçinde kedibalığı dikenleri kalan yaralar enfekte oluyor, septik artrit, osteomiyelit ve sepsis kontrolü ele geçiriyor.
Büyük Okyanus
Doğru su toprak karışımı kadar güzel bir şey yok. Çamur içinde neler barındırmaz ki, şekiller, estetik araçlar. İletişim insanlar ile değil kayboluşun denizinde bile kuruluyor, gerekiyor, işe yarıyor. Deniz canlıları yaşam direncini çağırıyor, hayata bağlıyor. Bırakalım bu istek yanmaya devam etsin dostlarım.
Testere
Taylor DM, Ashby K, Winkel KD. An analysis of marine animal injuries presenting to emergency departments in Victoria, Australia. Wilderness Environ Med. 2002;13(2):106-12.
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa
