‘Dünyayı istiyoruz, hemen şimdi istiyoruz’
The Doors
Bilginize
Ruhsal travma, tensel travma, zihinsel travma, psikolojik travma ve daha sayılamayanlar. En azından tensel travma sonucu kaybedilen vücut sıvıları için damar yolu desteğimiz var. Kalbiniz kırıldığı zaman tutkalla yapıştırılamıyor ama hemorajik şokta doğru damar yolu seçimi ile uygun hızda şekilli elemen verilebiliyor. Bu yazı ODTÜ’deki fidanlar için yazıldı.
- Alandaki travma hastasının ABC’sini sayalım: 1) Hastayı immobilize et 2) Oksijen başla 3) Vitalleri görüntüle 4) Damar yolu ile sıvı desteği uygula.
- Bu noktada unutma, travma hastasına ananenin torununa verdiği süt gibi bol miktarda sıvı verirsen pıhtı oluşumunu engelleyerek hastanın hemorajik şoka girmesine sen neden olabilirsin.
Mutlak Damar Yolu Açılmalı mı
- Hasta ile triyaj atmosferinde karşılaşıldığında kurtarıcı refleks olarak mutlaka damar yolu aramaya başlar. Hasta hemorajik şokta ise periferik damarları çökmüş olacaktır. Bu ne demektir. Bu şu demektir, belki de hastanın damar yolu hiç bulunamayacaktır. Eğer damar sondaj çalışmaları inatlaşma asansörüne bindirilirse yaklaşık yirmi dakika damar yolu bile açılamadan hasta, alanda boş beleş kalacaktır. Hemorajik şok derinleşecek, santral damarlar bile çökecek ve hasta ölecektir. Dostlarım bu tip hastaların hızlı transportu asıl olandır. Ambulans gazına ne kadar çok basarsanız hastanın hayatını o kadar yeryüzünde tutarsınız.
Damar Yolu Ne Kadar Geniş Olmalı
- Branüller hayat ışığına giden küçük borulardır. Hayat ışığı ile branül genişliği arasında pozitif korelasyon vardır. Branül ne kadar büyük ise hasta o kadar iyi resüsite edilir. Travma hastalarına damardan sadece sıvı değil, kan ve ilaç desteği de yapılır. Bu kadar çeşitli elemanı 18-20 gauge branül ile sağlayamazsınız kaptanlar.
Sıvıyı Bocala, Pıhtıyı Parçala
- Hastalarınıza kontrolsüz güç uygulamayın. Kontrol edilemeyen kanamaya agresif sıvı resüsitasyonu yaparsanız kanama durmayacaktır. Radial nabız alınamıyorsa veya sistolik tansiyon 80 mmHg altında ise küçük sıvı bolusları ile hastanızı ödüllendirin.
- Ekstremite amputasyonu gibi kontrol edilebilir kanamalarda sıvı resüsitasyonunu istediğiniz şekilde yapabilirsiniz. Hatta foley sonda ile resüsitasyonunuzun başarısını takip bile edebilirsiniz.
İntraosseöz Yol Hiç Yarı Yolda Bırakmadı
- İntraosseöz yol hastanın tansiyon değerinden bağımsız kullanılabilir. Bu yol sadece çocukların hakkı değil, unutmayın. Yine de kulaklarınızda kan replasmanı için kemik yolunun yeterince etkin olmadığı küpeleri sallansın.
Değerlendirme
Damar yolları gerekli ama alanda zaman kaybetmek uğruna değil. Bol sıvı vermek hastayı hayata bağlamak anlamına gelmiyor. Hayat sadece damarlar ile değil, kemikler ile de korunabilir. Kadehlerimizi başarılı resüsitasyonlara kaldırmak dileği ile.
Toprak
Seymour CW, Cooke CR, Hebert PL, et al. Intravenous access during out-of-hospital emergency care of noninjured patients: A population-based outcome study. Ann Emerg Med. 2011;253(2):371-377.
Dr Çağdaş Can, Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp, Elazığ
