Deprem ve tıp
- Deprem ilişkili erken, orta ve uzun etkiler karşımıza çıkacak, kapsamlı/komplike/karışık/zor bir tedavi sürecine hakim olmamız gerekecek.
- Ezilme, kesilme, parçalanma, yanık, toz/kir/toprak bulaşı sonucu dirençli enfeksiyonlar amputasyon gerekleri olan yaralar yaratabilir. Dehidratasyon ve hipotermi bu süreci daha hızlı biçimde mortal hale getirebilir. Sepsis ve tetanoz sık görülen hayati tehdit eden komplikasyonlar olarak karşımıza çıkabilir.
- Temiz ve akan suya ulaşım güçleştiği için kolera/kızamık/hepatit A/COVID-19 salgınları saptanabilir.
- Tüberküloz/koksidiyoidomikoz/şigella/salmonella/tularemi/sıtma/kuduz gibi patojenler artış gösterebilir.
- Leishmaniasis aktiflenebilir, şark çıbanı görülür. Kutanöz ve viseral formları olan bu parazitik enfeksiyon kalıcı skar oluşumu ve fatal potansiyeli ile bilinir. Kum sineği aracılığıyla bulaşan hastalık iyi havalandırılmayan, toplu yaşanan veya açık alanda konaklanması durumunda kendine hızlı yayılım alanı bulabilir. Malnutrisyon ve akut stres altında kalan depremzedelerin bağışıklık sistemlerinin zayıflayacağını düşünürsek bu tip hastalıkların artış yapabileceğini öngörebiliriz.
- Özellikle kontrolsüz diyabet ilişkili ve zaman bağımlı tedavi gerektiren akut koroner sendrom/inme gibi hastalıklar son organ hasarları ile seyredebilir. İlgili semptomları olan hastalar tedavi arayışı içinde bulunma konusunda yavaş davranabilir. Ayrıca uzamış immobilizasyon-venöz staz sonucu görülen derin ven trombozu/masif pulmoner emboli/ kardiyak arrest ile karşımıza çıkabilir.
- Spesifik ilaç/özellikli tıbbi ekipman/kanser/gebelik/post travmatik stres bozukluğu gibi durumlara yönelik özgün yaklaşım biçimleri unutulmamalı. Depremzedelerde olduğu gibi bölgede çalışan medikal kurtarma ekip üyelerinde de anksiyete bozukluğu görülebilir, bu kişilerin stres yönetimi ile ilgili testlere tabii tutulup gerekirse tedavi alması gerektiği akılda olmalı.
- Birden çok sorunu aynı anda karşımıza çıkaran deprem ilişkili patolojilere hazırlıklı olmamız gerekmekte.
Kaynak
doi.org/10.3390/microorganisms11020419
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa