‘Rüzgar tüm gün sürdü’
R. L. Stevenson, Dr. JEKYLL ve Bay HYDE
200 Gün
Dolaşım, havayolu, solunum, dolaşım, havayolu, solunum, dolaşım, havayolu ve sürer. Döngüler pratik çözümler için geliştirildi, taze bilgiler ile tamlamalar güncellendi. Kaç nöbette havayolu sorunlu hastan oldu, kaçını etkin havalandırdın. Hasta kökenli engeller mi, yoksa teknik sorunlar mı, veya bir dakika, kişi odaklılar mı. Hatalar hepimiz için dostlarım. Yazılacakları yapabiliriz veya yapmayabiliriz. Yazı iki parçadan oluşuyor ve diğeri sabırsızlıkla sonrayı bekliyor. O zaman tarihin sayfalarını çevirelim ve bize benzerler hangi kelimeleri yazmış görelim.
- Havayolu yönetilemeyebilir: Gag refleksi olan aspire edilir ve kusturulur, zaten nefes alan ambulanır, nefese boğulur. Panik hali hiperventile ettirir, sağ ventriküle dönen azalır. Krikoid bası havayolunu kapatır, glaskow koma skalası değerlendirilmez. Eklemek gerekirse, endotrakeal entübasyona alternatif yöntemler unutulur.
- Uygun pozisyon verilmez: Kord vokaller, vadilerdeki zambaklar diyebiliriz. Entübatör ile göz göze geldiğinde açık ve düzgün olur. Uygun pozisyonda gerçekleşir bu durum. Yükselmiş bir sırt, ekstansiyonda bir boyun. Servikal yaralanması olanda dikkat edelim ortaklar, boynun hareketsiz kalmasına.
- Kime paralitik: Hızlı mental bozulma, koma, kontrolsüz nöbet, yüzde ağır travma, havayolu yanıkları, kitli çene, uzamış apne ve anjiyoödem. Eninde sonunda entübe olur ama nasıl. Boncuk boncuk terlersin ve kimse alnını silmez. İşte paralitikten fayda görecekler.
- İnvaziv mi, non invaziv mi: Bekledin bekledin ve apne ile tanıştın. Bu kadarla kalmadı, kalp duvarları artık birbirine yaklaşmaz oldu. Non invaziv pozitif basınçlı hava ile hastayı ventile etseydin keşke. Hem mortalite azalırdı, hem de yoğun bakımda kalma süresi. Hasta yakınlarının getireceği yoğurtların sayısı da artardı.
- Kapnograf kulanılmaz: Acil hasta yönetiminde kullanılması gereken üçlünün ikincisi. Diğerler mi. Ultrason ve BİPAP cihazı. Dalga boyunda köpekbalığı yüzgeci görüntüsü KOAH tınısını aklına getirsin. Karbondioksit >37 mmHg ise pulmoner ödem nefes darlığının büyük ihtimalle nedeni değil, <29 mmHg ise karşında ketoasidoz olabilir. İşte bu kadar.
- Zor havayolları: Ambulanstan indin, 5. kata çıktın. Karşında nefes açlığı içinde olan var ve senden nefes istiyor. Bunu üzerine hastaya dikkatlice baktın ve gördüklerini yazdın. 1) Kraniyofasiyal travma. 2) Kısa, yağlı, kalın boyun. 3) Küçük çene. 4) Ödemli, büyük dil. 5) Tavşan dişler. Bu faktörlerin karşılanması durumunda işlerin zor gidecek. Alternatif havayolu yöntemleri aklında olmalı kaptan.
- Tüpün yeri: Tebrik ederim bir üst maddedeki teyzeyi entübe ettin ve Mayo Kliniğe götürüyorsun, 8 no’lu tüp ile havayolu güvenlik altında ama hareket eden bir kutudasın ve trafik hiç de istediğin gibi gitmiyor. Terminatör 34’ün çekimlerinin yapıldığı yoldasın ve Arnold Schwarzenegger sana vakit kaybettiriyor. Ambulans biraz daha sallandı. Hastaneye geldin. Teyze hafif morarmış gibi. Evet dostum, tüp oynadı ve çoktan çıktı. Taşırken tekrar tekrar kontroller yapılmalı, en doğrusu bu.
- Krikoide bastırılır: Artık önerilmiyor, hiç dokunma deniliyor. Eskiden öyle miydi. Yaradan ne verdiyse, acildeki herkes sırayla bastırırdı. İllaki bastıracaksan laringeal kıkırdağa çalış, ta ki istediğin kordlar karşına çıkıncaya kadar. Tamamen havayolu kapanıyor, verdiğin hava istediğin yere gitmiyor.
- Zor laringoskop yolları: Sen eğitimli, istekli olabilirsin. Hasta ne durumda bakalım. Boyun dokusunda olabilecekler. Servikal kemiklerde osteoporoz, eklem hareket kısıtlılığı, skar dokusu, kitle, radyasyon sonrası kalınlaşma, kısa tiromental aralık (<6 cm). İşte şimdi radyonda zor laringoskop yolları çalıyor.
devam edecek
Vites
Lawner, Slovis, Fowler, Pepe, Mattu. Avoiding Common Prehospital Errors. 2013, LWW, 1-54.
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa
