‘Kişi istediğini yapabilir
ama ne istediğini isteyemez ’
Schopenhauer
Özet
Acil servis doktoru için hastanın vitalleri önemli. Kan basıncı, solunum sayısı, ateş, bilinç düzeyi, kan şekeri ve satürasyon vital bulgular dostlarım. Satürasyonun normal aralıkta olması her zaman hastanın kanında yeterli düzeyde oksijen olduğunun kanıtı değil. Alveoler hipoventilasyon, karboksihemoglobinemi ve methemoglobinemi konu başlıklarımız.
Giriş
- Oksijen, satürasyonu, hipoksi. Satürasyon değerinin arkasında gizli olan gerçekleri bilerek hastanın kanındaki oksijen miktarı hakkında tahmin yürütmek iyi olacak.
- Pulse oksimetre Beer-Lambert yasasına göre çalışmaktadır. Oksimetre, 660-940 nm dalga boyunda olan ışığın absorbsiyonu ilkesine göre kanın oksijene doygunluğunu ölçer. Karboksihemoglobin ve methemoglobin bu dalga boyları içinde ışığı absorbe ettiğinden pulse oksimetre tarafından oksijenmiş gibi algılanır. Unutulmamalıdır ki yansımaları değil hastaları tedavi etmekteyiz.
- Pulse oksimetrenin körleştiği üç nokta var. Bunlar alveoler hipoventilasyon, karboksihemoglobinemi ve methemoglobinemi.
- Soru çeşitlemelerini yazının sonunda bulabilirsiniz.
– Jabaca saka nimenu ık! Yıldız Savaşları Episode 4’te kum adamlarının birbirlerine seslenişleridir-‘Sadece parmağı olmayanlara satürasyon bakılmaz’ anlamını gelmekte.
Arthur Schopenhauer: (22 Şubat 1788, Danzig – 21 Eylül 1860, Frankfurt), Alman filozof, yazar ve eğitmen. Nietzsche’nin akıl hocasıdır. Tolstoy kendisinden etkilenmiş, periyodik olarak girdiği depresyon ataklarından çıkmak için kitaplarını defalarca okumuştur. İstence karşı aklı savunmuştur. Schopenhauer‘e göre kişi mutluluğa zekası ile ulaşabilir. Doğru akıl yürütme ile cennetsi mutluluk kapıları kişinin önünde kendiliğinden açılacaktır. Zayıflar (az akıllılar, aklı olupta kullanmayı bilmeyenler, istencine boyun eğenler) her zaman mutsuz olmaya mahkumdur. Pnömoni nedenli ölmüştür, satürasyonuna bakılmamıştır.
– Soru sormak isteyen varsa şimdi sorsun, yoksa sonsuza kadar sussun.
- Soru 1: Dün sabah vizitinden hemen sonra köyde yaşayan şalvarlı teyze bilinç kaybı ile acil servise getirildi. Satürasyon %94’ü gösteriyordu. Bu değer hastadaki bilinç kaybının solunum sistemi ile ilişki olmadığının mı kanıtıdır, yoksa ne.
- Cevap: Bu soruları duydukça iyi ki bu yazıyı yazmışız diyorum. Karboksihemoglobin pulse oksimetre tarafından oksijenlenmiş hemoglobin gibi değerlendirildiğinden klinisyeni hatalı yönlendirip ‘sanki damar içinde oksijence zengin bir kan varmış’ yanılgısı yaratabilir. Aman dikkat.
- Soru 2: Dün fark ettim. Entübasyon öncesi paralize edilen hastaya oksijen verilmese de satürasyon %100’ü gösteriyor, neden ki.
- Cevap: Alveoler hipoventilasyon durumunda satürasyon yanıltıcı olur da ondan. Bu durum hastanın etkin ventile edildiğinin göstergesi değildir. Venöz kan gazındaki PaCO2 değeri gerçek ventilasyonu gösterir. Şöyle açıklayabiliriz ‘Komşunun yaşadığını çöplerinden anlarsın, evine gelen elektrik faturasından değil’
- Soru 3: Zimbabve’ye yolculuğa çıkacağımı duyunca Kenyalı arkadaşım Şukurabi mutlaka sıtma profilaksisi için Primakin almamı tembih etti. İlacı aldıktan sonra tüm vücudumda sararma, çarpıntım ve baygınlık hissim oldu. Acil servise götürüldüğümü hatırlamıyorum bile. Doktorum satürasyonum dahil tüm vitallerimin normal olup da nasıl böyle kötü olduğumu anlamadığını söyledi. Ben de şu cevabı verdim.
- Cevap: Verdiğiniz cevabı duyamadım ama bence sizde glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksikliği var ve aldığınız ilaç hemolize neden oldu. Hemoliz nedenli kanınızda artan methemoglobin de pulse oksimetre ve doktorunuz tarafından oksijen olarak algılandı. Satürasyon doğru da olsa eski methemoglobinemiklerdensiniz.
|
DOĞRULAR |
YANLIŞLAR |
|
|
Dr Çağdaş Can, Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp, Elazığ
Tütenler
- Barker SJ, Curry J, Redford D, et al. Measurement of carboxyhemoglobin and methemoglobin by pulse oximetry: A human volunteer study. Anesthesiology. 2006; 105:892.
- Fu ES, Downs JB, Schwiger JW, et al. Supplemental oxygen impairs detection of hypoventilation by pulse oximetry. Chest. 2004;126:1552.