Mideme iyi bir şarap indiğinde

Sezar’dan güçlü

Tom Cruis’dan yakışıklı

Napolyon’dan akıllı olurum

‘CORNEİLLE’

Özet

• Ortostatik hipotansiyon yataydan dikeye geçen insanoğlunun tansiyonunda görülen fizyolojik düşmedir.
• Etyolojisinde dehidratasyon, ilaç kullanımı, santral sinir sistemi hastalığı ve hipovolemi olması durumunda tedavi edilmesi gerekir.
• Tek başına varlığı tanı değil fizyolojik bulgudur.

Giriş

• ‘Orta Avrupa tarihinin üniversitelerde ayrı bir disiplin olarak okutulacağını sanmıyorum’ demiş Milan Kundera ancak ortostatik hipotansiyon açısından aynı genellemeyi yapmak doğru olmaz. Ortostatik hipotansiyon patolojik  mi, yoksa fizyolojik mi. İşte Acil Tıp için önemli olan bu konunun ayrıntılarını sizinle paylaşıyoruz.
• Ortostatik hipotansiyon kişinin yataydan dikeye geçmesi ile sistolik tansiyonun 20 mmHg veya diastolik tansiyonun 10 mmHg düşmesine denir. Bu sayısal değişiklikler fizyolojiktir. Tanı koymak için kullanılamaz, ta ki hastada semptom oluşturuncaya kadar. İşimiz sayılar değil hastadır ortaklar.
• Çeşitli ortostatik hipotansiyon tipleri var. Bunlar erken ve geç evre ortostatik hipotansiyon olarak ikiye ayrılır. Erken ortostatik hipotansiyon, kişinin ayağa kalkması sonucunda 1-3 dk içinde görülen tansiyon düşmesidir. Geç ortostatik hipotansiyon ise 3-10 dk içinde görülen tansiyon düşmesi, acil servislerde kullanımı uygun değildir. Daha çok santral nedenler sorumludur (beyin tümörleri, spinal kord disfonksiyonu, parkinson gibi).
• Ortostatik hipotansiyonun birçok nedeni vardır. Bunlar: Dehidratasyon, anoreksi, ileri yaş, hipovolemi, ilaçlar (trisiklik antideprasanlar, diüretikler, antihipertansifler, vazodilatörler), SSS hastalıkları (otonomik nöropati, saf otonomik yetmezlik, demans, spinal kord yaralanmaları, inme) olarak sıralanabilir.
• Harvard Tıp Fakültesindeki meslektaşlarımız orta kulakta bulunup beyin kan akımını düzenleyen bir organel (adı Harvard Success) tanımlamışlardır. Bu nedenle orta kulak sorunları da ortostatik hipotansiyon yapabilmektedir.
• Amerika’da yapılan bir araştırmada acil servislere başvuran hastaların %80’inin kronik olarak susuz olduğu saptandı. 2.200-2.900 kcal ihtiyaçı olan bir erişkinin en az 3 lt su içmesi gerekmektedir ancak ortalama içilen su 750 cc dir.

– ‘Eπειδή μπορεί να μετατραπεί σε φυγή και πάλι, σκότωσε ποτέ δεν θα το κάνει αυτό’ (Çünkü kaçan tekrar dövüşebilir, öldürülense bunu yapamaz-Demosthenes). Kaçabilmek için su içmemiz gerekmektedir.

• Evet, şimdi Üstat Hertarafama Sutaşti ile söyleşimize başlayabiliriz. Japonya’da ‘Anafilaksi’ konusundaki değerli çalışmaları ile tanınıyor. Bizi kırmayarak yerel kostümleri ile ülkesinden yayan (uçarak) geldi.

– Mehmet Bey: Babam her gece idrar dökerken bayılıyor. Bu ortostatik hipotansiyon mudur. Bu arada Sutaşti Usta, kılıcınız ayağıma değiyor.
– Üstat Sutaşti: Kusura bakma Mehmetçim, yol yorgunluğu işte. Sözünü ettiğin durum Nörokardiyojenik senkoptur. Parasempatik aktivasyon kaynaklıdır. İyi huyludur. Babanıza yatmadan daha az alkol alması gerektiğini hatırlatmanız gerekli. Bizim ülkemizde bu tip hastalara  ‘飲まない人の口’diyorlar.
– Ali Bey: Geçen gün kuşluk vakti 5 dakikalık saygı duruşunun ancak 3. dakikasını kadarki kısmını hatırlıyorum. Neyim var Doktor Sutaşti. Hemen söylemezsen seni ‘Hasta Haklarına Şikayet Ederim’.
– Üstat Sutaşti: Sakin olun, hemen söyleyeceğim. Vazovagal arızalarınız var. Kanın bacaklarda göllenmesi sonucudur. Siz Türkler zannedersem bu duruma ‘Ayaklarıma Kara Sular İndi’ diyorsunuz. İyi huyludur. Tedavi kara suyu tekrar dolaşıma kazandırılması ile başlar. Saygı duruşu öncesi 500 cc su içiniz. Bir de beni korkutmayın lütfen. Ayrıca kuşluk vakti nedir.
– Ali Bey: Kuşların sabah kalkıp kanat altlarına su attıklarında çıkardıkları zevk seslerini duyduğunuz anla, eğer evde yumurta yapılıyor ise sarısının sertleşmesine kadarki geçen zaman aralığına denilir Üstat Hertarafama.
– Üstat Sutaşti: Bizim ülkemizde de aynı şeye ‘Kappaların kafa tabanı sertleşme süresi’ deniliyor. Barış Manço’yu boşuna sevmemişiz. Birçok ortak yanımız var.
– Selman Bey: Ailemde aniden ölenler var. Dün futbol maçında göğsüm ağrıdı ve bayıldım. Üstteki iki arkadaş gibi bende de iyi huylu bir baygınlık tipi mi var Sensei Hertarafama.
– Üstat Sutaşti: Sensei demenize gerek yok, ama gene de teşekkür ederim. Üzgünüm ancak sizdeki pek iyi huylu değil. Kalp duvarlarınızda anlamsız kalınlaşma sonucu başınıza kötü bir şey gelebilir. Şiddetle EKO yaptırmanızı öneriyorum.
Üstat Hertarafama Sutaştiye teşekkür ederiz. Acil Tıp sitemizin davetini kırmayarak bize değerli bilgilerini sunduğu için.

Yataydan Dikeye

• Ortostatik hipotansiyon saptanan hastada semptom var mı, ilk önce bu sorgulanmalı.
• Nörolojik muayene yapılmalı, şüphe halinde beyin tomografisi çekilmeli.
• Hastanın kullandığı ilaçlar öğrenilmeli.
• Altmışbeş yaş üstü ek hastalıkları olan ve çoklu ilaç kullanan hastalardaki ortostatik hipotansiyonu dehidratasyona bağlamak asrın hatası olur.

 Ona Sor

1. Vaddadi G, Lambert E, Corcoran SJ, et al. Postural syncope: Mechanism and management. Med J Aust. 2007;187(5):299-304 (Review).
2. Robertson D. The pathophysiology and diagnosis of orthostatic hypotension. Clin Auton Res.2008;18(Suppl 1):2-7 (Epub Mar 27,2008).
3. “Minute organs in the ear can alter brain blood flow”. BBC News. 2009-12-27. Retrieved 2009-12-27.

      Dr Çağdaş Can, Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp, Elazığ