Hipoglisemi

Hipoglisemi tanısı koymak kolay ve ucuz. Semptomlar otonomik ve nöroglikopenik olmak üzere ikiye ayrılıyor. Otonomik semptomlar titreme, taşikardi ve terleme. Nöroglikopenik semptomlar ise konfüzyon, nöbet ve koma. Ancak bazı hastalıklar kitap okumadığından klasik semptomları göstermeyebiliyor. Hipoglisemi karşımıza lateralizan nörolojik defisit olarak da çıkabilir deniliyor.

Bazı hastalar hipoglisemik semptomlarını farkedemiyebilir. Kan şekeri regülasyonu kötü olup (HBA1c düzeyi yüksek) ve beta-bloker kullanan hastalar nur topu gibi hipoglisemi tarifi yapamaz. Alkolik hastalar ayrı bir tartışma konusu. Glukoneogenezleri kronik inhibe olduğundan kolayca hipoglisemiye girerler. Bu tip hastalarda bilinç bulanıklığı durumunda mutlaka kan şekerine bakılmalı.

Birçok doktor hipogisemiyi yarım tedavi etmektedir. Hipoglisemi tedavisi intravenöz dekstroz yanında gıda tüketimi olmalıdır. Erişkinler 1 g/ kg D₅₀ (Dekstroz), çocuklar D₂₅, infantlar D₁₀’dan intravenöz dekstroz almalıdır. Bunun yanında hastalar oral alabiliyor ise mutlaka yemelidirler. Yemek yeme 1 saatlik dekstroz infüzyonuna bedeldir.

Oral tüketimi olmayan hastalara dekstroz infüzyonu başlanmalıdır. Her 1 litrelik D₅’de 50 g şeker ve 200 kkal vardır. 100 ml/saat’den dekstroz infüzyonu başladığınız hasta saatte 20 kalori alacaktır (Açlık grevindekilerden bile daha az). En iyisi %10 dekstroz infüzyonu yanına D₅₀ ile boluslar halinde takviyedir. Diğer bir seçenekte 20 % dektroz solüsyonudur ancak bu tedavi için santral venöz katater takmayı bilmeniz gerekmekte.
İntravenöz damar youl bulunamayan hastalarda intramüsküler glukagon kullanılabilir. Glukagon hazıra konan bir ilaçtır. Yaşlılar, çocuklar, alkolikler ve  metabolik hastalığı olanlarda glikojen depoları boş olacağı için glukagon kullanmanın anlamı olmayacaktır. Benzer şekilde intravenöz yolu olan hastada glukagon kullanımı anlam taşımaz.
Kısa etkili insülin kullanımı sonucu oluşan hipoglisemi 4-6 saat arası takip edilmelidir. Tabii ki hastada böbrek veya karaciğer yetmezliği yoksa. Bu nedenle serum kreatin, ALT ve kanama zamanı hipoglisemik hastada laboratuvar değerleri içinde olmalıdır. Bu değerlerdeki yükseklik insülinin etki süresini uzatacaktır. Kısa etkili insülin kullanımı dışında olan ve nedeni bilinmeyen hipoglisemik durumlar hastaneye yatırılmalıdır.

• Urdu lider Navaz Şerif ülkesine döner dönmez yeri öpüp şöyle demiştir ‘پہاڑی کے سربراہ’ – ‘parmak ucu kafadan değerlidir’.   Hipogliseminin nörolojik bulgulara neden olduğunu biliyordu herhalde.

– Evet sorular hazır ise başlayabiliriz.
– Siz lütfen, balerin kıyafeti giymiş bayan.

• Soru 1: Tip 1 diyabet hastasıyım ve 22 yaşındayım. Muğla’dan katılıyorum. Bir ay önce acil servise sol kolumda 1 saatten beri süren güçsüzlük ve çarpıntı yakınması ile başvurdum. Doktorlar panik bir halde beyin tomografimi çektikten sonrası bana bir form imzalatıp damarımdan litik denilen bir ilaç verdiler. Sonrasını hatırlayamıyorum. Sonra öğrendim ki beyin kanaması geçirmişim. Laboratuvar sonuçlarımda da kan şekerim 23 gelmiş. Doktor bey benim beynim neden kanadı.
• Size: Bu soruyu lütfen size kan şekeri bakmadan kan sulandırıcı veren doktora sorun.
• Soru 2: Ben de şeker hastasıyım, geçenlerde acil servise baş dönmesi yakınması ile başvurdum ve kan şekerim 70 mg/dl olarak ölçüldü. Doktor yakınmalarımın kan şekeri ile ilgili olmadığını söyledi. Siz ne diyorsunuz.
• Size:  Yapılan çalışmalarda diyabet hastalarında hipoglisemi semptomlarının ortalama kan şekeri 78 mg/dl olduğu anda başladığı tespit edildi. Hipoglisemi semptomları sağlıklılarda kan şekeri 53 mg/dl iken başlıyor . Göreceli hipoglisemiksiniz ve semptomlarınız buna bağlı.
• Soru 3: Doktor bey kolay gelsin. Saçınızın kesimi çok iyi bu arada. Şeker hastasıyım ve hap kullanıyorum. Yanlışlıkla bir hap yerine iki tane almışım. Acil servisteki doktor beni 6 saat takip ettikten sonra taburcu etti. Ancak eve gittikten 12 saat sonra terlemem ve çarpıntım yine başladı. Kan şekerime baktığımda 63 ölçtüm. Neden bütün bunlar.
• Size: Oral antidiyabetik ilacınız uzun etkili ise hastaneye yatırılıp en az 24 saat takip edilmeniz gerekmektedir. Erken taburculuk yapılmış diyebiliriz. Saçımı kendim kesiyorum, teşekkür ederim.

Son

• Hipoglisemi nörolojik semptomlar yapabilir.
• Diyabetik hasta kan şekeri 78 mg/dl altına düştüğünde hipoglisemi semptomları gösterir.
• İntravenöz damar yolu olan hastada glukagon kullanımı anlam taşımaz.
• Etyolojisi bilinmeyen hipoglisemi, uzun etkili oral antidiyabetik ilaç alımı ve orta-uzun etkili insülin kullanımı nedenli hipoglisemi hastaneye yatırılmalıdır.

Ekler

Kaptan Kirk

Maymunlar Gezegeni 1968 yılında çekilmiş bir Amerikan bilim kurgu filmidir. Gemi içindeki astronotlar ışık hızında yolculuk yaparak kış uykusu kabinlerinde zaman kavramını yavaşlatarak yolculuk yapmaktadır. Uzay gemisindeki teknik sorun sebebiyle bilinmeyen bir gezegene iniş yaparlar. Bu gezegeni yöneten konuşan, giyinen ve düşünen maymunlardır. Maymunlar ile birlikte yaşayan insanlar ilkelleşmiş, konuşamayan, düşünemeyen köleler haline dönüşmüşlerdir. Maymunlar tarafından tıbbi deneyler için kullanılan yaratıklardan başka bir şey değildirler.
Film 1968 yılının en iyi görseli seçilmiş ve koruma altına alınması gereken film statüsünde arşivlerde yerini almıştır. Sonuç olarak bu filmin ana teması nedir. Güçlenme telaşındaki insanoğlu sonunda ürettiği silahlar ile kendini yok etmiş, meydanı boş bulan maymunlar yönetimi ellerine geçirmişlerdir. Reklamlarda denildiği gibi ‘Kontrolsüz Güç, Güç Değildir’. Ateşi şömineye koyarsanız ısıtır ama salonun ortasındaki ateş evi yakar.

• Tomografi parmak ucu kan şekeri cihazına göre daha kapsamlı bir tıbbi cihaz. Ancak hipoglisemi sonucu nörolojik bulgu veren hastayı beyin tomografisine gönderip herhangi bir patoloji göremeyip, üstüne üstlük laboratuvar sonuçlarında da hipoglisemi ile karşılaşan doktor çok üzülecektir. Kan şekeri cihazının beyin tomografisine üstünlüğü – ‘maymunlar gezegenindeki ters evrim gibi’ – bu durumda da geçerlidir.

Dr Çağdaş Can, Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp, Elazığ

Dr Aydın Sarıhan, Başakşehir Devlet Hastanesi, Acil Tıp, İstanbul

Parmak Ucu

1. Bosse GM. Antidiabetics and hypoglycemics. In: Goldfrank’s Toxicologic Emergencies. 8 th ed. New York: McGraw-Hill;2006:749-63.
2. Wallis WE, Donaldson I, Scott RS, et al. Hypoglycemia masquerading as cerebrovascular disease (hypoglycemic hemiplegia). Ann Neurol. 1985;18:510-12.