Yetişkin Glasgow Koma Skoru (GKS) Hesaplanması
Glasgow koma skoru ile hastanın şuur seviyesinin derecesi belirlenir. GKS en düşük 3 ve en yüksek 15 arası değerleri alabilir. Kafa travması olan hastaların değerlendirilmesinde oldukça önemlidir. Göz, verbal ve motor yanıta göre puan verilir.
(E) En İyi Göz Yanıtı değerlendirilir
- E1- Açmıyor
- E2 -Ağrıyla açıyor
- E3 -Sözlü komutla açıyor
- E4 -Gözlerini spontan açıyor
(V) En İyi Verbal(sözel) Yanıt Değerlendirilir.
- V1 -Verbal yanıt yok
- V2- Anlaşılmaz sesler çıkarıyor
- V3- Uygunluk taşımayan sözler
- V4- Konfüzyon
- V5- Oriyante konuşma
(M) En İyi Motor Yanıt
- M1- Motor yanıt yok
- M2- Ağrı ile ekstansiyon
- M2- Ağrı ile fleksiyon
- M3- Ağrıdan kaçmak
- M4- Ağrıyı lokalize etmek
- M5- Komutları yerine getirmek.
Pediyatrik Glasgow Koma Skoru (PGKS)
(E) En İyi Göz Yanıtı değerlendirilir
- E1- Açmıyor
- E2 -Ağrıyla açıyor
- E3 -Sözlü komutla açıyor
- E4 -Gözlerini spontan açıyor
(V) En İyi Verbal (sözel) Yanıt Değerlendirilir.
- V1 –Verbal yanıt yok
- V2- Teskin edilemez, ajite.
- V3- Tutarsız biçimde teskin oluyor,inliyor
- V4- Ağlasa da teskin edilebiliyor ve uygunsuz etkileşim gösteriyor
- V5- Gülüyor, seslere oriyante oluyor, objeleri izliyor, etkileşime giriyor.
(M) En İyi Motor Yanıt
- M1- Motor yanıt yok
- M2- Ağrı ile ekstansiyon
- M2- Ağrı ile fleksiyon
- M3- Ağrıdan kaçmak
- M4- Ağrıyı lokalize etmek
- M5- Komutları yerine getirmek.
Glasgow koma skoru terimleri ne anlama geliyor?
Göz Yanıtları Nelerdir?
Göz Cevabı Yok (E1) : Hastada ağrılı uyaranlara karşıda tepki yoktur.
Ağrılı uyarana göz cevabı (E2): Hastanın gözleri kapalıdır. Sesli uyaranlara cevap vermez, ağrılı uyaranlara tepki ve yanıt verir.
Sesli uyarana göz cevabı (E3): Hastanın gözleri kapalıdır, sesli uyarıldığında cevap verir.
Spontan Olarak göz Açma (E4): Hasta ile normal iletişim kurulur ,gözler açıktır.
**Supra-orbital bölgeye yapılan ağrılı uyarı sırasında yüz buruşturmayla beraber gözlerde kapanacağı için periferik uyarıyla test yapılabilir. Gözler mekanik sebeplerle kapalı yada ödemli ise veya protez göz varsa belirtilmelidir.
Pupillalar
Pupillalar da serebral hasarın belirtilerini yansıtabilir. Nörolojik muayenede pupillalar büyüklük, şekil ve ışığa reaksiyonu açısından kontrol edilmelidir. Sağlıklı bir insanın pupilla büyüklüğü 2-3,5 mm dir. Normalde her iki pupilla eşittir.
Pupillaların Takibi: Işıkta pupillalar küçülür. Bir pupillaya ışık kaynağı tutulduğunda diğeri de küçülmelidir. Işığa karşı küçülme varsa; ışık refleksi (+) pozitif yoksa (-) negatif kabul edilir.
İki pupil arasında ki 1,5 mm fark normal kabul edilmektedir.Bazı sağlam kişilerde anizokori doğuştan olabilir.Bu nedenle hastanın ilk muayenesinde öykünün iyi alınması gerekir. Pupil muayenesi sırasında hastaya uygulanmış ilaçlar pupil büyüklüğüne ve ışığa vereceği tepkiyi etkileyeceği için dikkat edilmeli.(Atropin)
Göz ile ilgili tanımlamalar
- Diplopi: Çift görme.
- Pitozis: Göz kapağının düşmesi.
- Nistagmus: Göz kürelerinin istemsiz sağa-sola, yukarı-aşağı hareket etmesi. Nistagmus için kullanılacak ışın kaynağı beyaz ışık olmalıdır.
Sözel ( Verbal= V) Yanıt Nedir?
Verbal yanıt yok (V1): Hastadan dış uyaranlara karşı hiçbir sesli yanıt alınamaz
Anlamsız Sesler (V2): Hasta uyuyordur. Uyarıldığında anlamsız ve anlaşılmaz sesler çıkartır.
Konfüze (V4) : Hasta kişi yer ve zaman kavramlarından birinin bile farkında değilse konfüdür. Hasta uykuludur bırakıldığı zaman çabuk uyur.
Anlamsız Kelimeler (V3): Hasta uyuyordur uyarıldığında anlamsız kelimeler söyler.
Oryante (V5) : Hasta kim olduğunu, hangi zamanda olduğunu ve nerede olduğunun farkında olmasıdır. Hastanın kişi yer ve zaman oryantasyonu vardır hasta uyanıktır.
Hastanın sözel cevabı değerlendirilirken entübe olması durumunda (E/T), hastanın afazisi veya disfazisi varsa belirtilmelidir.
(M) Motor Yanıt Nedir?
Cevap Yok (M1): hastada hiçbir tepki yoktur.
Ağrılı uyarana anormal ekstansiyon (M2) Deserebrasyon rijiditesi): Ağrılı uyaranlar verildiğinde kollar avuçlar ayaklar dışa döner dişler kenetlenebilir, extremiteler extansör kaslarında tonüs oluşmuştur ve beyin ölümü için sınırda demektir.
Ağrılı uyarana anormal fleksiyon (M3) (Dekortikal Rijidite) : Ağrılı uyaranlara kollar avuçlar bacaklar ayaklar içe dönük şekilde cevap verir. Ağrılı uyaran yeri anlamaz.
Ağrıdan kaçma (M4) ile geri çekme Hastanın neresine uyaran verilirse verilsin yerini tam fark edemez ve ani tepki gösterir.
Ağrıya Lokalize (M5): Hasta ağrıyan yerin farkındadır ağrıya tepki gösterir. Ağrıyı lokalize eder.
Emirlere Uyma (M6) : Hasta söylenen her şeyi yapar.
**En güvenilir ağrılı uyarı kaş hizasındaki supra-orbital çentiğe baş parmakla bastırılarak yapılarak alınabilinir. Omuz,meme ucu sternum gibi periferik bölgelere yapılan ağrılı uyaranda spinal cevap alınabildiği için güvenilir değildir.
Ekstremite hareketleri ile ilgili tanımlamalar
- Dipleji Her iki taraflı felç.
- Hemipleji Bir tarafta kol ve bacak hareketlerinin olmaması.
- Hemiparazi Bir tarafta kol ve bacak hareketlerinin azalması.
- Monoparazi: Bir kol veya bacakta kuvvet azalması.
- Parapleji :İki taraflı alt ekstremite felci.
- Quatrapleji: Dört ekstremitenin de felci.
- Akinezi: Aktif hareketlerinin anormal yavaşlaması.
- Ataksi : Kas koordinasyonunun zayıflaması.
- Bradiknezi: Vücut hareketlerinin ileri derecede yavaşlaması.
- Diskinezi : İstem dışı hareketler.
- Rijitide : Kas tonüsünde artma ve katılık.
- Konvülsiyon: Kaslarda seri kasılmalar, nöbet.
Dikkat edilmesi gerekenler noktalar
Glasgow koma skoru hesaplanacak hasta sedatize ediliyorsa, farmakolojik ajanlar kesilip etkisinin geçmesi beklendikten sonra yapılır. Glasgow koma skoru 2 puan düşmesi hastanın durumunun kötüleşmesi anlamını taşır ve müdahale gerektirir.