Malpraktis
Diğer kısımdayız.
Sadece yerel sağlık bloglarında değil bütün gazetelerin baş sayfalarındasın. Senden bahsediyorlar ve taburcu ettiğin hastadan.
İşte sadece bu nedenle bile hazır olman gerek.
Şimdi sıra tünel bakışta, nedenlerin tümü bir bakış açısına takılıp kalırsa aracın tünelden çıkamayacağı söylenir.
Karanlığın olmadığı yerde görüşmek üzere.
İki – Tünel bakış
- Yaşlılık/Demans: Bu hastalığın temel nedeni yaşlılığın getirdiği demanstır demenin dayanılmaz ağırlığı vardır. Hastada garip bir yavaşlık mevcut, yer/kişi/zaman tamam da hafif de olsa zihinsel keskinlikte azalma başlamıştır. Zihin dokusundaki laküner infarkt mı, yok canım, öyle bir şey olamaz, tüm bunların nedeni olsa olsa yaşlılığın getirdiği o tatlı unutma halidir. EKG çekseydik beyine giden embolilerin nedeninin atriyal fibrilasyonu olduğunu görebilirdik.
- İlaç etkileşimi: Hayatının son beş yılındaki her ay için yeni bir ilaca başlatılmış olsun bu hasta. Kullandığı ilaçlar küçük bir köye yetecek hale geldi diyelim. İlaçlar üst üste alt alta yaşam mücadelesi veriyor, karaciğerde işlenmek, böbrekten atılmak için önceliği ele geçirmek istiyor. Tüm bu çaba hastadaki semptomların nedeni olabilir mi, demek istediğim şu gereksiz yığına bir son verseydik bugünkü acil servis başvurusu da yok olabilirdi belki. Tabii olabilirdi ama olmaya da bilirdi. Semptomlardaki sorumluluğu ilaç etkileşimine bağlamak için diğer büyük gerçeklerin aydınlatılması gerekiyor dostlarım.
- Düşmeye ikincil/neden düştü: Hastanın ayağı takılmış ve düşmüştür, buraya kadar güzel. Ama neden dün veya yarın değil de bugün düşmüştür, sonuç olarak o kaldırım yüzyıllardır yolun ortasındaki yerde durmaktadır. Böylesine düşüşler için tek bir yükselti yeter ve gerekli midir. Belki de koskocaman bir senkop vardır karşında. Al bakalım şimdi buradan yak. Masif pulmoner emboli, aort diseksiyonu ve subaraknoid kanama ön tanıların oldu bir anda.
- Mide ağrısı/MI/ilk EKG %20 tanısal, üstelik sadece 12 derivasyonlu, 15 derivasyon (V4r, V8, V9) tanı gücünü %22 arttırır, tanı gücün %42’ye çıkar: Dispepsi, miyalji, göğüste yanma, hazımsızlık gibi gastrokardiyak bulantılar içinde olan hastaların haddinden fazlasında koroner tıkaç görülmüş. Aynı şey nefes darlığı ile başvuran KOAH hastaları için de geçerli. Bu tip hastalarda nefes darlığı anjina ekivalanı olarak kabul ediliyor, bu nedenle illa ki EKG öneriliyor. Ve lütfen 15 derivasyonlu olsun, üstteki yüzdeleri tutturmak için.
- Halsizlik/hiperpotasemi: Altmış beş yıldır gram spor yapmamış, reyon gezisi ve pazar alışverişi dışında yürümemiş, dolmuşa yetişme çabası haricinde koşmaya benzer bir aktivite yapmamış hastalarımızın halsiz yaşamaları normaldir. Ama bu seferki halsizliğin nedeni yaşam tarzı değil, eninde sonunda korkulan başa geldi ve o nemrut böbrek taşları hastayı post renal ABY’ye sürükledi, kan potasyumu zirve yaptı. Hem üroloji hem de nefroloji gerekiyor bu halsizlik için.
- Depresyonda/organlar tek tek kendini kapatmaktadır/MODS: Yakınları da suça katılır ve yemez içmez şöyle derler. Son günlerde hüzünlü, bazen böyle olur o, onun doğası bu, bize şunu bunu yapın gidelim. Sen de inanırsın ve sağ alt lob pnömonisinin yavaş yavaş kana karışmasına izin verirsin. Sepsis, septik şok, çoklu organ yetmezliği, son organ hasarı derken bir de bakmışın hastayı nabızsız elektiriksel hali ile sana tekrar triaj yapmışlar. İşte bundan sonra kapı aralanır ve sarı zarf gözükür, hasta yakınları ise sana delicesine kızgındır, o eski hallerinden eser yoktur şimdi.
- Ana şikayet ile son tanı tutmamakta/göğüs ağrısının nedeni bronkospazmdır: Net bir şekilde tarifliyor. Şöyle ki; 43 yaş/sigara içiyor/aile öyküsü var/diyabetik/SVO öyküsü mevcut. Kaç oldu, ben söyleyeyim, toplam beş risk faktörü var ve sen yine de efor dispnesini bronkospazma bağladın, hastanın KOAH tanısı bile yok henüz. Ana şikayet ile son tanı farklı raylarda olmamalı.
- Zebra olamaz (karotis diseksiyonu), boyun ağrısı, çınlama, senkop: Tüm baş ağrılarının nedeni evde gürültülü bir biçimde kapatılmış kapılar değildir. Baş ağrısı/kusma şikayetleri olanın tanısı illa ki migreni mi olmalıdır yani. Boyun ağrısı/senkop/lateralizan defisitlilerin karotisi diseke olmuştur belki de, kim bilebilir.
- Ciddi hastalıklar nerede, en kötünün zihnini yaratmak: Acil tıbbın insana kattığı lanet budur işte, durumlardaki en kötüyü ilk düşünmek ve onu dışlamak için çaba göstermek. Basit bir gastroenterit apandisittir, hafif bir kulak ağrısı miyokard enfarktüsüdür ve ne yalan söyleyeyim zaten böyle olmalıdır. Acil tıpçılar ilk ve en hızlı öldüren hastalığı dışlamalı, sonra iyi huylu olanları akla getirmelidir. Yetmiş yaş sırt ağrısında aranması gereken ilk tanı mekanik lumbalji değildir, bu hastadaki olası aort diseksiyonu/miyokard enfarktüsü gizlendiği yerden çıkarılmalıdır. Bu bakış güncel hayata da yansır, beklediğin otobüs gelmediyse kesin altı takla atmış, uçuruma yuvarlanmıştır, içinde de tanıdıklarından en az biri vardır. Güncel hayattaki en korkulu ön tanılarınızı hafifletin ama acile geri döndüğünüzde en hızlı öldürenleri arayın.
Duruşma
The Ultimate Emergency Medicine Guide: The only EM book you need to succeed. Sajid Khan
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa
