Perilunat dislokasyonlar
‘Dağılım bir denge içindedir’
Solar Sistem
Kendin
Kemikler konuşur, anlatır. Nasıl oldu, nereden düştü, kaç kişiydiler, evde mi, havada mı. Fraktür öyküleri yazılabilir. Fizik muayene ve kırık toplanır, film şeridi kendiliğinden oluşur.
A: Sadece grafiye bakarak olay örgüsünü anlatabileceğini mi söylüyorsun.
B: Ek yaralanmaları unutmayalım.
A: Tamam o zaman, sen istedin. Grafi burada, hastanın sırtındaki sıyrıklarla.
B: Grafiyle başlayalım. Perilunat dislokasyon karşımızda. Kişi el bileği ekstansiyonda iken düşmüş, kapitat kemiği disloke ettiğine göre yüksek bir yerden. Bu tip sıyrıkları ise sadece ağaç dalları yapabilir, yüzeyel ve değişik boyutta. Sırtındaki yoğun dermabrazyonlar amudayken düştüğünü fısıldıyor. Sırtı yere ellerinden sonra çarpmış. Bu kişi yüksek bir ağaçtan, ayakları ile dallara tutunmuş halde (kendini yarasa zannediyor, kan etanol düzeyi bakmak iyi olacak), el bileği ekstansiyonda iken düşmüş. Bu yükseklikte bir ağaca çoğunlukla gençler tırmanır, risk almayı seven davranışları ise genellikle erkekler tercih eder. Toplarsak yirmili yaşlarda, kur yaptığı kızın dikkatini çekmek için ağaca tırmanan, ayakları ile dallara tutunan ve tüm bunların sonucunda yüksekten düşen ile karşı karşıyayız.
A: Tamamen doğru dostum.
B: Kemikler konuşmaz deme bana ve akşam yemeği için rezervasyon yapmayı unuttuğunu söyleme.
- Skafolunat dislokasyon: Ekstansiyondaki Bileğin Avuç içi Düşmesi (EBAD) sonucunda görülür. Skafoid ile lunat kemik arasında >3 mm açıklık oluşur. Madonna her güldüğünde akla gelir (ön dişleri ayrıktır kendisinin).
- Perilunat dislokasyon: Kapitat kemik lunat fossaya hoşçakal derken lunat halen radius ile temas halindedir. Çıkık genellikle klinisyenden kaçar. Şişlik ve deformite görünürde yoktur, direkt grafi bulgusu zordur. Karpal kemiklerin oluşturduğu otoyol hatlarını izlemek gerekir, aksi takdirde ligament yaralanması gündemdedir.
- Lunat dislokasyon: Lunat artık tam ayrılmıştır, radius ile ilişkisini kalıcı olarak sonlandırmıştır. Normal lateral el grafisinde karpal kemikler içi çayla dolu bardaklar gibi gözükür. Lunat dislokasyonda ise çay dökülür, herkes dağılır, çay partisi iptal edilir.
- Tedavi: Dislokasyonlar kaçarsa ne olur. Hareket kısıtlılığı, median sinir hasarı, bası nekrozu, osteoartrit, kompartman ve karpal tünel sendromu son durakta seni bekler. Tedavide el parmakları parmak tutacakları ile 10 dakika boyunca tavana asılır, sonrasında el bileği fleksiyona getirilirken lunat kemik olması gerektiği yere ittirilir. Çatt veya tıkırt sesi çıkararak kemik yerleştiğini ifade eder. Volar atel ile önkol nötral pozisyonda sarmalanır, median sinir hasarının önüne geçilirken ortopedi poliklinik kontrolü önerisi taburculuk cümlesi olur.
- Ekstansiyondaki Bileğin Avuç içi Düşmesi (EBAD)+akut karpal tünel sendromu varlığında akla perilunat dislokasyonlar gelmelidir.
Yıllıklar
Bowen WT, Slaven EM. Evidence-Based Management Of Acute Hand Injuries In The Emergency Department. Emerg Med Pract 2014;16:1-24.
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa