Gebe Radyolojisi
‘Kafamı koyduğum yer evimdir’
James Hetfield
Özet
- Amerikan Obstetrisyenler ve Jinekolojistler Birliği gebelik süresince tek sefer yapılan radyolojik incelemenin fetus üzerine zararlı etki göstermediğini belirtmektedir.
Giriş
- Alien filmi 1979 yılında çekildi. Kendisi zengin görsellik içeren etkileyici bir yapıt. Bir grup bilim adamı uzun ışık yolları teperek ulaştıkları Meskalined gezegeninde bilimsel araştırmalar ile haşır neşir olur. Alien soyu diğer bilim kurgu karakterleri aksine zeki bir medeniyet değildir. Yaşam ve üreme döngüsü dışında hayattan beklentileri yoktur (benzer cinsler çoktur). Yaratığın cinsel görünümü kasten belirsiz bırakılmış, bu sayede hem kadın hem de erkeklerin cinsel korkularına çağrışım yapılabilmiştir.
- Alien’e radyolojik inceleme yapılsaydı doğacak yaratık yavruları ne kadar etkilenirdi bilemiyoruz ama insan yavruları radyasyondan etkileniyor.
- Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombası sonucunda görülen prenatal ölümler, mikrosefali, mental retardasyon, malformasyonlar ve çocukluk çağı kanserlerindeki artış nedeniyle gebelerde radyolojik inceleme yapılmaktan kaçınılmaktadır.
- Fetusun maruz kaldığı radyasyon miktarı kadar kaç haftalık olduğu da radyasyondan etkilenme oranını gösteren bir parametredir. Fetal malformasyon sıklıkla gebeliğin 2 ile 8.haftasında, organogenez nedenli, daha fazla görülmektedir. Fetal santral sinir sistemi radyasyondan gelişiminin en yoğun olduğu 8 ile 15.haftalar arasında etkilenir. Fetusun ışık duyarlılığı gebeliğin 15 ile 25. haftaları arasındaki azalır.
Radyasyon Malformasyon İlişkisi
|
Malformasyon |
Yüksek Risk Haftası |
İyonize Radyasyon Düzeyi |
| Mental Retardasyon |
8-15 |
0-8 hf: Yok 8-15 hf: 6-31 rad 16-25 hf: 25-28 rad 25 hf ve sonrası >50 rad |
|
IQ Düzeyinde Düşme |
8-15 |
10 rad |
|
Mikroensefalopati |
8-15 |
> 2000 rad |
|
Diğer Malformasyonlar |
3-11 |
> 20 rad |
Radyolojik Görüntüleme Yöntemleri ve Fetal Radyasyon Maruziyeti
|
Çekilen Grafi |
Fetal Maruziyet (Rad) |
|
İki Yönlü Akciğer Grafisi |
< 0.001 |
|
Direkt Abdominal Grafi |
0.1 |
|
Pelvik Grafi |
0.2 |
|
Kafa ve Göğüs Tomografisi |
< 1 |
|
Batın ve Lomber Bölge Tomografisi |
3.5 |
|
Pelvik Tomografi |
0.25 |
– Katalan lider Mas’ın dediği gibi ‘la independència és el poder més gran’ – ‘ben de anne karnında radyasyona maruz kaldım ama bakın yine de bağımsızlık arayabiliyorum’ anlamına geliyor. Radyasyon almış bir fetusun aklını koruduğunun kanıtıdır bu.
– Evet sorularınız lütfen,… tek tek hanımlar.
– Sizden başlayalım kucağında kaniş köpeği taşıyan kilolu bayan.
- Soru 1: Gebe olduğumu bel ağrım için çektirdiğim manyetik rezonans görüntüleme ile öğrendim. Bebeğime bir zarar gelmiş midir.
- Size: Manyetik rezonans görüntüleme bebeğinize hiçbir zarar vermez. Gebelikte kullanımı, ultrason ile birlikte, en güvenilir radyolojik tetkiktir.
- Soru 2: On dört haftalık gebeyim (bir alkış fırtınası kopar-hastanın yüzü kızarır) ve geçirdiğim trafik kazası nedenli doktorum bana batın tomografisi çekti. Çocuğuma bir zarar gelmiş midir.
- Size: On dört haftalık fetusun radyasyondan zarar görmesi için en az 6 (rad)lık radyasyon alması gerekmektedir (Tabloları inceleyin hanımlar). Batın tomografisi nedenli maruz kaldığınız radyasyon 3.5 (rad)dır ve tek sefer olduğunu düşünürsek zararı yoktur.
- Soru 3: Ben de gebeyim ve ayak bileğimde burkulma sonrası ciddi ağrı oluştu. Doktorum kırık olabileceğini söylüyor. Direkt grafi çektireyim mi.
- Size: Direkt grafiden alabileceğiniz en fazla radyasyon miktarı 0.2 (rad)dır ve herhangi bir gebelik haftasında malformasyonlar 6 (rad)’dan başlar. Bir zarar görmeniz mevzubahis değildir.
Her Şey
Gebelerde fetusa zarar verme korkusu ile radyolojik incelemeden kaçınmak ileriki süreçte doğacak çocuğa daha büyük zarar verebilir (sakat bir anne). Fetusun radyasyona en duyarlı olduğu zaman dilimi gebeliğin 8 ile 15. haftasıdır. Doğumsal anomali için gereken rad miktarı en az 6 dır. İnsanoğlunun çektiği hiçbir radyolojik inceleme (batın tomografisi dahil) 4 (rad)’ın üstü değildir. Gebelikte manyetik rezonans görüntüleme ile apandisit, ultrasonografi ile derin ven trombozu tanısı güvenli bir şekilde konulabilir.
- Tüm bu yazılanlar gebelik süreci boyunca yapılacak ‘tek sefer radyoloji’ sloganı için geçerlidir.
Dr Çağdaş Can, Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp, Elazığ
Dr Aydın Sarıhan, Başakşehir Devlet Hastanesi, Acil Tıp, İstanbul
Sancılar
- American College of Obstetricians and Gynecologist. Guidelines for Diagnostic Imaging During Pregnancy, ACOG Committee Opinion No. 299. Obstet Gynecol. 2004;104:647-51.
- Kennedy A. Assessment of acute abdominal pain in the pregnant patient. Semin Ultrasound CT MR.2000;21:64-77.