Uzmanlık tecrübe gerektirir, tecrübe ise ademoğlunun hatalarına verdiği isimdir. Peki acil uzmanlığı bu işin neresindedir?
Nöbetin 20. saatinde, içeriye giren hastanın elindeki sıra fişine ilişiyor gözlerin, “635” yazıyor. Ağrıyan sırtına ve ara ara kapanmaya meyilli göz kapaklarına inat kalkıyorsun yerinden. Dilin o çok bilindik “Şikayetiniz nedir?” i sorarken, zaten birkaç saattir ağrımakta olan kafanda “Acaba o mide ağrısı olan orta yaş hastaya EKG çekse miydim?” tümcesi yankılanıyor.
Evet dostum, herkes hata yapabilir, ama acilciye bu hak pek de tanınmamıştır. İlk hata saflığın, sonrakiler ise suçun ürünüdür. Acil servisteki kimi hatalar, seni geri dönülemez rüya alemlerine alır götürüverir.
Aciller yoğun, o nedenle senin bilgin de yoğun olmalı. Bilgi güçtür ve paylaştıkça çoğalır.
Ve unutma: “Hatalarımızdan ders çıkarmak akıllıca bir şeydir, başkalarının hatalarından ders çıkarmak ise daha akıllıca bir şeydir.”Hillel Segal @aciltıp.com Yasin Yıldız’a önsözü için teşekkür ediyor Hangi Doktor Karakterine Sahipsin Acile hiç hasta gelmezse hayali hastalar yaratırım, onları tedavi ederim, empati yeteneğim doruklardadır, hastalarımla sevinir, üzülürüm. Duygusal filmlere bayılır, boş zamanlarımda ağlarım. Anlamların üçüne yanıtın evet ise B tipi doktorsun:B tipi doktorlar duygu yüklüdür, hastaları ile hemen arkadaş olur, bilimsel kimliklerini unuturlar. Güncel bilgileri tekrarlamayı sevmez, sık sık üzülürler.
Bu yazıda B tipi doktorların yaptığı 11 hata kelimelendirildi. Gerçekten öyle, yazılmamışsa yapılmamıştır. Buzalara ip atlatırsın, kaplumbağaları kurtarırsın, yıkılan sirki tekrar kurarsın, kızların at kuyruklarını tararsın, ama bunları yazmalısın. Sen yazmazsan, bakarsın başkası yaptı derler, veya yapmadı bile diyebilirler. Ekip içi iletişim kopmaları yaşadın, gerçi B tipi doktorların bu tip sorunları olmaz, yoğun sosyallikleri onları korur ama yazım hataları tedavi stratejilerini allak bullak edebilir, hemşire hanım anafilaktoid reaksiyona 0.3 mg/1:1000’lik IM adrenalin yapacağına, 0.1 mg/1:1000 IV adrenalin yapar, hata süratle ventriküle gider, senin bakışların suda kaydırılan taşlar gibi zonklar, yamuk yazının yanlış okunuşu elini kolunu bağlar. Bulantılar içindesin, katiyen ayırt edemiyorsun, hasta geniş QRS’li ama sen dal bloklu mu değil mi anlayamıyorsun, olabilir, konsültasyon istedin ama telefonla, karşındaki doktor, ver sen kalsiyum kanal blokeri, acile doğru yürüyorum zaten diyor, zerk ettin ilacı damardan, hasta bir anda fenalaştı, sonra öldü, canlandırdın, yine öldü, sonunda kurtardım sanıyorsun ama bu sefer kesin öldü. Sen, bana bu ilacı yapmamı kardiyolog söyledi diyorsun ama kimse dinlemiyor, işler kötü giderse telefon korumaz ki. Kanıtlandı, kontrastsız tomografi ile akut apandisit tanılanabiliyor, sen yemedin içmedin hastayı kontrastta boğdun, neymiş efendim serum kreatinin değeri normalmiş, aslolan glomerüler filtrasyon hızı, neden unuttun, hadi belki anlardık, vital endikasyonun olurdu, masif tarafından pulmoner emboli 44’lük saldırmıştı, öyle değildi ki, sen sen ol sadece serum kretainin değeri ile kontrastta sarılma, glomerüler filtrasyon hızını hesapla. Adamda sakal var, Jim Morrison yanında tüysüz kalır, dört yıldır kesilmiyor, boğaz ağrısı ile başvurdu, sakalların izin verdiği kadarıyla gördüklerimizi yazıyoruz, uvula ödemi var, biraz da kaşıntısı mı varmış ne, tamam dedin, allerjik reaksiyon, kortikosteroid, H1/H2 bloke ediciler, biraz rahatladı, uvula sanki ödemden fakir kaldı, taburcu ettin, etmeseydin, çünkü etmeseydin sakalların ardına gizlenmiş Nekrotizan Fasiit’i görebilirdin. Dediğim gibi, B tipi doktor var karşımızda, güncel bilgileri okumayı sevmemekte, yeniliklerin sol kulağına kendiliğinden ineceğine inanmakta, resüsitasyon başladı, entübasyon yapıldı, elektrik verildi, antidisritmikler uğuldadı, hasta bana mısın demedi, sırtına baksaydın ya, görürdün fentanil bandını, aklına gelirdi arrestin antidotu, veya Faat’ın güzel yüzü. B-Tipi Doktorların Karakter Analizi
Güçlü Tarafları
Zayıf Tarafları
Duygusal
Bilimsellikten uzak
Sevgi dolu
Hızla üzülen
Empati kurabilen
Doktor-hasta sınırları belirsiz
Anlayışlı
Karardan fakir
Şimdi sayacağım kemikler önemli, lütfen dikkatle dinleyin beni. SOFT diyelim, skafoid, odontoid, femur başı ve talus. Bunlar az kanlanır, difüzyonla beslenir, kemik hızla nekroza gider, yumuşar, kırıkları gözden kaçar, buz hokeyi oyuncusunun talus kırığını görememiştin ya, hassasiyet varsa, kırık hattı olmasa bile, ilgili kemikler sarmalanır. Boyun ağrısı herkesin hakkı, şimdi onun da hakkı oldu, baktın kayıtlara, dün de başvurmuş acile, ilaç arama davranışı olarak kodlanmış kendisi, sen de tekrarlayan ilaç arama davranışı olarak tanılıyorsun olayı, çekinmedin bilgisayara bile yazdın konversiyon tanısını, anksiyete kelimesine sığındın, şimdi karşında durmakta kendisi, spinal epidural abseli, psikiyatrinin ışık almayan köşelerine sığınma konusunda acele etme. Serebrovasküler olaylar ikiye ayrılır, tıkanmalı, kanamalı, eski doktorlar ver kanama tedavisi, başlayalım tıkanma tedavisine derlerdi, eklemek istediğim, iskemik inmenin tansiyonu, tPA verilmeyecekse (<185/110 mHg), düşürülmez. Hemorajik inmenin sistolik tansiyonu ise hızla 140-160 mmHg hattına çekilmeli, tedavi mi, ne tedavisi, B tipi doktorumuz aile ile birlikte ağlıyor şimdi. Göle düşen gölgeyi bilirsin, seninle hareket edeni, ifadesiz parçan olur ama sen gibi davranır gölgen, ne kadar savurursan savur ayrılmaz nemrut. Derenin ruhu, adı Yu, toz püskürtür dereye, yansıyan gölgenin üstüne, karanlık tarafın bulanır, sen farketmezsin, aydınlık olan yanın ise, gölgeyi oluşturan parçan, hastalanır, bir türlü toparlanamaz, gölgene saldırana dikkat et, baş ağrılı fokal defisite üç saat boyunca LP yapmaya çalıştı, ama hiç bir şey alamadı, omuriliğin soğanı cimri davrandı, nörolog tabii ki şöyle der, litik süresi boş beleş çabanla uçtu gitti, bundan sonra senin adın dere gölgesi bulandıran oldu. Femur başı epifizinden kayar, düşmez, düşen sen olursun, direkt grafi ile tanılanan hastalık gözden kaçabilir, ortopedi konsültasyonu gerekir, yine B tipi doktorumuz duygu seli yaşıyor, çocuğu kendi çocuğu gibi seviyor, ek gıdaları soruyor, gece kaç kez uyanıyora taşıyor konuyu, femurun epifizi düştü düşecek, çocuk ağlayarak gelmişti, ağlayarak gidiyor, şimdi büyüdü, adam oldu, ama minikken takılan femur protezi soğuk kış günlerinde halen sızlar, tanısız doktoru hatırlatır. Terzi Tom Holby. Greatest Failures of the Century. USMLE 2017;4:1-11 acilbook.com
Dr Çağdaş Can, Merkezefendi Devlet Hastanesi, Acil Tıp, Manisa
